İtibari para nedir ve ne işe yarar?
Bugünün dünya çapındaki desteksiz kağıt veya “itibari” para rejimi, geniş kapsamlı ve ciddi zararlı sonuçları olan ekonomik ve sosyal olarak yıkıcı bir plan olduğundan, bunu anlamak önemlidir. Yine de bir cevap var ve bu, devletlerin para üretimi tekelini sona erdirmekte yatıyor.
İtibari Para Sorunu
ABD doları, Çin renminbisi, euro, Japon yeni, İngiliz sterlini ve İsviçre frangı itibari parayı temsil eder.
İtibari parasının üç özelliği vardır:
İtibari para, devletin merkez bankası tarafından tekelleştirilen paradır. Devlet tarafından lisanslanan merkez bankaları ve ticari bankalar tarafından oluşturulur.
İtibari para, çoğunlukla banka kredilerinin genişletilmesi yoluyla üretilir; yoktan var edilir.
İtibari para, renkli kağıt biletlerden ve bilgisayar sabit disklerindeki bit ve baytlardan oluşan kaydi paradır.
İtibari para hiçbir şekilde “zararsız” değildir.
İtibari para enflasyonisttir. Satın alma gücü zamanla azalır ve tarih, bu entropinin neredeyse yerçekimi kadar geri döndürülemez olduğunu göstermiştir. İtibari para, diğerlerinin pahasına seçkin birkaç kişiyi zengin eder. En alt basamaktakilerin zararına ilk yeni parayı alana fayda sağlar.
Dahası, itibari para, krizlerle sonuçlanan spekülatif balonları ve sermayenin yanlış dağılımını besler. Bu nedenle ekonomiler patlama ve çöküş döngülerinden geçer. İtibari para devletleri, bankaları, tüketicileri ve firmaları aşırı borç tuzağına çeker. Er ya da geç, borçlular kendilerini çıkış yolu olmayan derin bir çukurda bulurlar.
İtibari paranın gelmesi kolaydır, bu nedenle hükümet maceralarını ve talihsizliklerini finanse edebilir. Kolay para; Haydan gelen huya gider. Ve hükümet harcamaya devam ettikçe büyümeye devam eder. Devlet bakımsız bir bahçedeki yabani otlar gibi genişleyip büyürken, bu aşırı büyüme serbest piyasa ekonomisini boğmakta, üretimin ve istihdamın zarar görmesine neden olmaktadır.
Ekonomik Etkiler
Onlarca yıldır yoktan var edilen kredi ve paranın ardından, merkez bankaları devasa bir borç piramidi oluşturdu. Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), küresel borcun 2020'nin ilk çeyreğinde küresel GSYİH'nın yüzde 331'i olduğunu tahmin ediyor. Koronavirüs krizi, özellikle siyasi olarak dikte edilen karantina krizi, dünyanın borca batmış itibari para rejiminin istikrarsızlığını gözler önüne serdi.
Ekonomik büyüme olmadan, yatırımcılar borç alanların artık borçlarını ödeyemeyeceklerinden korkmalı ve bu nedenle kredi piyasasından çıkmak için acele etmelidirler. Kredi arzı kurudukça, birçok borçlu vadesi gelen kredileri geri ödeyemez ve yeni fonlar alamaz.
Karantina krizinde itibari para rejiminin çökmesini önlemek için merkez bankaları devreye girerek piyasa faiz oranlarını bastırdı ve mali açıdan aşırı yüklenmiş devletlerin, bankaların ve firmaların ödemelerini temerrüde düşürmesini önlemek için yeni para bastı. Merkez bankaları, şimdiye kadar yalnızca savaş zamanlarında görülen, ulusal borçları büyük ölçekte paraya çeviriyor.
Siyasi Etkiler
Arkanıza yaslanıp “Eh, para otoriteleri sistemi başarıyla kurtardı, her şey yoluna girecek” diye düşünmek büyük bir hata olur. Merkez bankaları, serbest piyasa ekonomik sisteminden geriye kalan çok az şeye her zamankinden daha fazla ciddi zarar veriyor.
Yapay olarak düşük faiz oranları ve büyük miktarlarda yeni yaratılan para, büyük ölçekte yanlış yatırımlara yol açar ve mevcut koşullar altında hükümetin daha da büyümesine yardımcı olarak “derin devletin” büyümesini besler. Rahatsız edici gerçek şu ki, itibari para sistemi ve onun çöküşünü savuşturmaya yönelik tüm siyasi çabalar, planlı ekonomiye ve hatta düpedüz sosyalizme yol açıyor. Ve ekonomik ve tarihsel bir perspektiften, sosyalizmin herhangi bir biçiminin iyiye işaret etmediğini biliyoruz. İnsanları yoksullaştırır, kaos, baskı ve şiddet getirir.
Ayrıca, hepimizi endişelendirmesi gereken, itibari para rejiminin dünya ekonomisini dönüştürmek, yeniden şekillendirmek isteyen siyasi güçler için bir araç olmasıdır. Örneğin siyaset kurumu, “Davos seçkinleri”, kuşkusuz itibari paradan ve onun getirdiği serbest piyasa sisteminin aşınmasından yanadır - çünkü bunlar devletin insanların yaşamlarına müdahale etme olanaklarını arttırır. Gerçekte, ilericilerin tasavvur ettikleri sözde yeni dünya düzeni -serbest piyasa sistemini politik olarak planlanmış bir ekonomik sistemle değiştirmek- uygulamaya konulursa, dünya çapında milyarlarca insanın özgürlüğüne ve refahına ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Rahatsız edici bir gerçeği söyleyeceğim, o da insanlar itibari parayı kullanmaya zorlanırsa, özgür ekonomik ve özgür toplumsal düzen ayakta kalamaz.
Neyse ki, Bir Çıkış Yolu Var
Çözüm ne olabilir? Pekala, bir çözüm elinizin altında ve teknik olarak oldukça basit: parada serbest bir piyasayı mümkün kılmak!
Serbest piyasa parası, herkesin en iyi olduğunu düşündüğü parayı seçme özgürlüğüne sahip olduğu ve herkesin hemcinslerine para olarak hizmet edebilecek bir şey sunma özgürlüğüne sahip olduğu anlamına gelir.
Ama bu parasal kaosa neden olmaz mı? Piyasa binlerce yeni parayla dolup taşmaz mı? Hayır, olmaz! Çünkü para olarak neyin kullanılacağına karar verecek olan para talebidir, bireysel aktörler tarafından yapılan seçimlerin çokluğudur. İnsanlar özgürce seçim yapabilirlerse, yalnızca ulusal düzeyde değil, uluslararası düzeyde de para olarak kullanılacak, evrensel olarak tanınan bir değişim aracı olarak kullanılacak bir malın ortaya çıkması uzun sürmeyebilir.
Elbette, insanların para olarak neyi tercih edeceğini önceden bilemeyiz. Ancak para tarihine bakıldığında, değerli metallerin, özellikle altın ve gümüşün, para olma yarışında olacağına inanmak için nedenler var. İleriye baktığımızda, bir kripto birimi de olabilir. Kim bilir?
İnsanlar neden şu anda ödeme amacıyla altın ve gümüş kullanmıyor? İnsanlar ABD doları, euro ve benzerlerini değişim aracı olarak kullanmaya alıştı. Dahası, insanlar para bakiyelerindeki kronik “enflasyon vergisi” tarafından henüz caydırılmış değiller, bu da itibari paralarının satın alma gücünün zamanla düştüğü anlamına geliyor. Ve belki daha da önemlisi: Değerli metaller üzerindeki devlet vergileri – yani katma değer vergileri ve/veya sermaye kazancı vergileri – onları resmi para birimlerine karşı rekabet edemez hale getirir.
Ama değişim sürüyor. Bildiğiniz gibi, oldukça az sayıda ABD eyaleti (birkaçını saymak gerekirse Teksas, Arizona, Utah ve Wyoming gibi) değerli metaller üzerindeki satış vergilerini ve sermaye kazancı vergilerini kaldırarak, rekabet eden alternatif paralar açısından eşit bir oyun alanı sağladı.
Yani gerçekten değişim arıyorsanız, devletin itibari para tekelini sona erdirmek için güçlü bir çağrı yapın, parada serbest bir piyasa kuralım!
Altın Davası
Mevcut parasal karışıklıktan ne çıkarsa çıksın, buradan alacağı dönüşler ne olursa olsun, fiziksel altına tutunmak için iyi bir neden var.
İtibari parası, daha önce belirtildiği gibi, kaçınılmaz olarak enflasyon (satın alma gücü kaybı) ve ekonomik sıkıntı getirecektir. Altın hakkında düşünen eski Federal Rezerv başkanı Alan Greenspan, 2014'te söylediği zaman bunu en iyi şekilde özetledi: “Altın bir para birimidir. Hala, tüm kanıtlara göre, önde gelen bir para birimidir. Dolar dahil hiçbir itibari para birimi onunla eşleşemez.”
Ancak altın sadece nihai ödeme aracı değildir. Aynı zamanda itibari paranın kötülüklerine karşı bir savunma hattıdır. Altının satın alma gücü, elektronik matbaaları çalıştıran merkez bankaları tarafından düşürülemez. Ayrıca altın, banka mevduatları gibi kredi veya temerrüt riski taşımamaktadır.
Altının hala nihai ödeme aracı olduğunu varsaymaya cesaret ediyorum: aşırı durumlarda, itibari para artık para olarak kabul edilmeyebilir, ancak altının her zaman kabul edileceğine inanıyorum.
Makroekonomik faktörlerin mevcut durumu göz önüne alındığında, altının çekici bir yukarı yönlü potansiyel sunmasını ve aynı zamanda dünyanın parasal ve ekonomik sisteminde artan kargaşanın etkilerine karşı koruma sağlamasını beklemek için iyi nedenler var.
Geleceğin ne getireceğini bilmiyoruz. Ancak, özgürlük ve refah dünyasının sağlam paraya ihtiyacı olduğunu, sağlam para olmadan işlemesinin mümkün olmadığını biliyoruz.
Bir halk olarak bizim mevcut sorunların üstesinden geleceğimize, insanlığın ilerleme ve daha iyi bir dünya yaratma potansiyeline sahip olduğuna dair iyimser olsanız bile, itibari para birimleri yerine altına güvenmek için iyi bir neden var - çünkü altın itibari paraya üstün gelecek.
Yazar - Thorsten Polleit
Çevirmen - xxx
Bu yazı mises.org sitesinin ''Why We Need a Free Market in Money'' adlı yazının çevirisidir.
