Haziran 2021 TÜFE artışı on üç yılın en yüksek seviyesindeyken, enflasyon son zamanlarda birçok insanın aklındaydı. Var olan tüm dolarların yüzde 23'ünden fazlasının yalnızca 2020'de yaratıldığını görerek onları suçlayamazsınız. Gelecekteki enflasyon kesinlikle önemli bir endişe olsa da, bu makalede bunun yerine bu ülkenin(ABD) yüz yıldan fazla bir süredir karşılaştığı kronik enflasyona odaklanıyorum.
Normal şartlar altında, çoğu insan enflasyonu düşündüğünde, muhtemelen fiyatlarda yılda ortalama yüzde 2'ye varan kademeli bir artış düşünürler. Çoğu insan bu enflasyon hakkında hiçbir şey düşünmez ve basitçe onu yaşamın bir parçası veya büyüyen bir ekonominin gerekli bir parçası olarak görür. Bu yüzde 2'lik enflasyon rakamının sadece bir yalan olduğunu değil, aynı zamanda enflasyonun daha zararlı bir yönünün genellikle göz ardı edildiğini iddia etmek için buradayım: asla gerçekleşmeyecek fiyat deflasyonu.
Geçtiğimiz birkaç on yıl boyunca, Fed tarihsel olarak yıllık yüzde 2'lik bir enflasyon hedefine ulaşmaya çalıştı. Bu hedefi, “ortalama” tüketici için genel fiyat seviyelerini tahmin etmek için kullanılan ağırlıklı bir tüketim malları sepeti olan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) aracılığıyla ölçerler. TÜFE'yi bir metrik olarak kullanmanın çeşitli sorunları vardır.
İlk olarak, TÜFE'yi oluşturan kalemler doğası gereği öznel ve keyfidir, çünkü para zorunlu olarak diğer mallar cinsinden ifade edildiğinden, tek bir para değerini ölçmenin nesnel bir yolu yoktur. Ek olarak, TÜFE'nin bileşenleri, insanların karşılayabileceği tüketim mallarından oluşur; bu nedenle, bir mal tüketicilerin satın alması için çok pahalı hale gelirse, artık TÜFE'ye dahil edilmez. Buna ikame önyargısı denir. Bir malın fiyatı yükseldiğinde, insanlar ikameler bulacaktır, yani bu malın aşamalı olarak TÜFE sepetinden çıkarılması muhtemeldir. Bu, fiyatı önemli oranda artan (ve daha yüksek bir enflasyon oranına işaret edecek) malların ağırlıktan çıkarılması anlamına gelir. Ek olarak, parasal genişleme genellikle mallarda daralmaya yol açar, bu sayede bir malın miktarı veya kalitesi, doğrudan fiyat artışları yerine bir fiyat artışı yerine azalır. TÜFE'nin bir malın niteliğindeki veya miktarındaki ayrı değişiklikleri dahil etmesi, yalnızca fiyattaki bir artışla karşılaştırıldığında çok daha zordur.
Bu sorunları görmezden gelseniz ve TÜFE rakamlarını gerçek değerinden alsanız bile, TÜFE'yi içeren farklı sektörlerdeki fiyat değişimlerindeki farklılıklara bakmak yine de aydınlatıcı olacaktır.
Aşağıda, 1997'den 2017'ye kadar sektöre göre yüzde fiyat değişimini ölçen bir grafik ve tablo yer almaktadır. Genel TÜFE bu dönemde yaklaşık yüzde 43 arttı, ancak eğitim, çocuk bakımı ve tıbbi bakım gibi sektörler çok daha fazla arttı ve yazılım gibi sektörler ve TV bu dönemde nominal fiyatta düştü.
Sektör Fiyat Değişiklikleri, 1997–2017
Endüstri Toplam % Değişim Ortalama. % Yıllık Değişim
Üniversite Harcı 170.1% 8.5%
Ekonomi 151.1% 7.6%
Çocuk Bakımı 110.2% 5.5%
Tıbbi Bakım 99.7% 5.0%
Ev Enerjisi 68.4% 3.4%
Konut 58.0% 2.9%
Gıda 56.5% 2.8%
Yeni Arabalar 2.1% 0.1%
Giyim -3.9% -0.2%
Yazılım -67.2% -3.4%
Oyuncaklar -68.9% -3.4%
TV'ler -96.0% -4.8%
TÜFE 42.9% 2.1%
Kaynak: Çalışma İstatistikleri Bürosu (BLS).
Bu yirmi yıllık dönemde yıllık TÜFE artışı ortalama yüzde 2,1 olmasına rağmen, üniversite eğitimi bu oranın dört katından fazla arttı, yani yılda yüzde 8,5. Çocuk bakımı ve tıbbi bakım gibi sektörlerdeki fiyatlar da genel TÜFE'den çok daha hızlı arttı.
Fiyatların düştüğü endüstriler hakkında ilginç olan şey, bunların teknolojideki artışların üretkenlikte büyük artışa neden olduğu veya ABD'nin üretimi Çin gibi diğer ülkelere yaptırdığı sektörler olmalarıdır. Enflasyon sadece genel satın alma gücümüzü kronik bir şekilde azaltmakla kalmıyor, aynı zamanda bu genel TÜFE artışı, ikame önyargısı sorununa ve belirli sektörlerdeki büyük fiyat deflasyonuna rağmen var. TÜFE bu büyük ölçüde deflasyonist endüstrileri içermeseydi, enflasyonun gerçek zararını daha iyi görebilirdik.
Büyük fiyat artışlarına sahip endüstriler, tam olarak üretkenlikte daha az büyüme gören endüstrilerdir, bu nedenle parasal enflasyonun etkileri hakkında daha iyi fikir verirler. Eğitim, çocuk bakımı ve tıbbi bakım, iyi kurulmuş, emek yoğun endüstrilerdir; bu, sermaye ve teknolojideki artışın genellikle ürünlerinin fiyatları üzerinde daha az deflasyonist bir etkiye sahip olduğu anlamına gelir. Bu endüstrileri, üretimdeki gelişmelerin hızlı bir şekilde gerçekleştiği nispeten yeni TV endüstrisiyle karşılaştırın.
O zaman şu soru ortaya çıkıyor: TÜFE enflasyonu ölçmek için yeterli bir iş yapmıyorsa, bunu nasıl ölçmeliyiz?
Enflasyonun orijinal anlamı ve Ludwig von Mises'in kullandığı anlam, para arzındaki artış olarak tanımlandı. Bu, paranın satın alma gücünde (PPM) bir düşüşe yol açar, ancak PPM'deki bu düşüş, enflasyonun kendisinin değil, enflasyonun bir sonucudur.
Avusturya teorisinde, paranın satın alma gücünün 1) nakit bakiyeleri olarak tutulacak toplam para talebi ve 2) mevcut para stoğu tarafından belirlendiğini biliyoruz. Bu bilgiye dayanarak, para arzındaki değişikliği ölçmek, PPM'yi belirleyen iki faktörden biri hakkında bize önemli bilgiler verebilir. Bu durumda, nakit, çek mevduatı ve tasarruf mevduatı ve para piyasası menkul kıymetleri gibi yüksek likiditeye sahip para ikamelerini içeren M2 kullanılır.
BLS verilerini kullanarak, M2 para arzının 1997'de 3,83 trilyon ABD Dolarından 2017'de 13,22 trilyon ABD Dolarına yükseldiğini ve yıllık ortalama yüzde 12,25 artış olduğunu bulduk.
Bu yüzde 12,25, tekrar tekrar meydana geldiğine inanmamız söylenen yüzde 2'lik enflasyondan çok daha yüksek. M2 büyümesi ile TÜFE enflasyonu arasındaki büyük fark, kısmen, kişi başına sermaye artışından kaynaklanan artan üretkenliğe ve yeni teknolojilerin varlığına bağlı olarak açıklanabilir. Bu faktörler, daha düşük fiyatlar şeklinde gelişen bir ekonomide tüm insanlar için yaşam kalitesinin artmasına katkıda bulunur, ancak mevcut parasal genişleme sadece bu pozitif deflasyonist güçleri bastırmakla kalmaz, aynı zamanda nominal fiyat enflasyonunu da beraberinde getirir.
Ek olarak, para tarafsız olmadığı için ekonomiye giren yeni para, fiyatları veya ücretleri tekdüze bir şekilde artırmaz. Yeni para yaratmanın alıcıları fayda sağlarken, diğer herkes geride kalma eğilimindedir. Yönetim dışı özel sektör çalışanlarının reel ücret oranlarının, üretkenlikteki büyük artışlara rağmen, 70'lerden beri pratikte durgun olduğunu görerek, ampirik veriler bu sonucu desteklemektedir. Ne olursa olsun, Cantillon etkisi bize toplumun geri kalanı pahasına yeni oluşturulan para yardımını ilk alan ve harcayanın, orijinal fiyatlarıyla mal satın aldıklarını ve bu yeni para başkaları tarafından alındığı zaman malların fiyatlarının zaten arttığını söylüyor.
Çözüm
Parasal genişleme, ekonomik yapıda bozulmaya yol açması ve ani yükseliş-düşüş döngüsünü başlatmasının yanı sıra, tüm tüketicilerin hayatında somut bir olumsuz etkiye neden olmaktadır. Tasarrufa zarar verir, ekonomik büyümeden gelecek paranın satın alma gücündeki artışı ortadan kaldırır, kaynakları özel sektörden çeker.
Artan üretkenliğin deflasyonist etkileri parasal genişlemenin olumsuz etkilerini gizleyebilir, ancak emlak, eğitim ve hisse senetleri gibi nispeten daha kıt mallara bakıldığında enflasyon çok daha görünür hale gelir. Bunların hepsi, hayatımızda çok önemli olan, ancak TÜFE'de ciddi şekilde yeterince temsil edilmeyen ve orta sınıf işçilerin elde etmesi giderek daha zor hale gelen şeylerdir.
Enflasyonun son birkaç on yılda büyük ölçüde “ılımlı” olduğu yanılgısından kaçınmalı ve merkez bankası politikasının günlük hayatımızdaki tüm sonuçlarının farkına varmalıyız.
Yazar - Sammy Cartagena
Çevirmen - xxx
Bu yazı mises.org sitesinin ''Two Percent Inflation Is a Lot Worse Than You Think'' adlı yazının çevirisidir.
