27/06/2022 - Frank Shostak
Günümüzde tüm dünya fiat para standardını, yani altın gibi bir emtia tarafından desteklenmeyen, devlet tarafından basılan bir para birimini kullanıyor. Fiat standardı, mevcut ekonomik istikrarsızlığın arkasındaki temel nedendir ve altın standardının istikrarsızlığı azaltmaya meyilli olduğu öne sürülebilir. Ancak uzmanların çoğu, altın standardının aslında bir istikrarsızlık faktörü olduğu gerekçesiyle bu fikre karşı çıkıyor.
Örneğin eski FED başkanı Ben Bernanke, 20 Mart 2012'de George Washington Üniversitesi'nde verdiği derste bu karşı çıkışı tekrarladı. Bernanke'ye göre altın standardı, merkez bankasının ani şoklarla ilgili olarak ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yönelik politikalar izlemesini engeller. Bernanke'ye göre bu, ciddi ekonomik çalkantılara yol açabilir:
Altın standardı para arzını belirlediğinden, merkez bankasının ekonomiyi istikrara kavuşturmak adına para politikasını kullanması için fazla bir alanı olmaz…. Altın standardı para arzını altına bağladığı için, merkez bankasının resesyonda faiz oranlarını düşürmesi veya enflasyonda faiz oranlarını yükseltmesi için bir esneklik yoktu.
Altın standardının erdemlerinden biri, yetkililerin pervasızca para pompalamayı sürdürmesini engellemesidir. Ayrıca Bernanke konuşmasında, altın arzındaki nispeten düşük büyüme hızının mal ve hizmet fiyatlarında genel bir düşüşe yol açabileceğini ve bunun ekonomiye ciddi zararlar verebileceğini savundu.
Önemli olan paranın büyüme hızı değil, satın alma gücüdür. Zenginlik içinde bir genişlemeyle (diğer her şey sabit) doların satın alma gücü artar ve her dolar sahibi daha fazla refaha sahip olur.
Bernanke ayrıca altın standardının bir diğer önemli olumsuzluğunun, altın standardında olan ülkelerin para birimleri arasında sabit bir döviz kuru sistemi oluşturması olduğunu söyledi. Bugün sahip olduğumuz gibi bir değişkenlik olmadığını savundu:
Bir ülkede para arzında şoklar veya değişiklikler ve hatta kötü bir politika varsa, o ülkenin para birimine bağlı olan diğer ülkeler de bunun bazı etkilerini yaşayacaktır.
Anlaşılan o ki Bernanke, dalgalı kur sistemini destekleyen argümanlar sunuyordu. Hâlbuki serbest piyasada paranın bir meta olduğunu ve bir doların veya diğer para birimlerinin bağımsız varlıklar olmadığını anlamıyor.
1933'ten önce, "dolar" ismi 23,22 tanecik ağırlığı olan bir altın birimini belirtmek için kullanılıyordu. Bir onsta 480 tanecik bulunduğundan, dolar ismi verilen şey 0,04838 ons altın anlamına gelir. Bu da bir ons altının 20,67$'a karşılık geldiğini gösterir. Lütfen 20,67 doların, Bernanke ve diğer uzmanların söylediği gibi dolar cinsinden bir ons altının fiyatı olmadığını unutmayın. Dolar, basitçe 0,04838 ons altının adıdır. Murray N. Rothbard’a göre:
Tamamen serbest bir piyasada hiç kimse dolar basmaz çünkü aslında dolar diye bir şey yoktur; yalnızca buğday, araba ve altın gibi mallar vardır.
Aynı şekilde, diğer para birimlerinin isimleri de sabit bir miktar altını temsil ediyordu. Bernanke'nin aksine, serbest piyasada para birimleri birbirine karşı dalgalı bir şekilde değişiklik göstermez. Sabit bir tanıma göre takas edilirler. Örneğin, İngiliz sterlini 0,25 ons altını ve dolar 0,048 ons altını temsil ediyorsa, o zaman Rothbard'ın gösterdiği üzere bir İngiliz sterlini yaklaşık beş dolar ile takas edilir.
Altın Arzındaki Artışlar Boom-Bust Döngülerine Neden Olmaz
Rothbard'a göre, altın arzındaki artışlar boom-bust döngülerini tetiklemez. Ona göre boom-bust döngülerinin arkasındaki temel neden, merkez bankasının para politikalarının yol açtığı kötüye kullanma eylemidir.
Rothbard, paranın altın olduğu ve merkez bankasının olmadığı bir serbest piyasa ekonomisinde iş döngüsü (business cycle) ihtimalinin olamayacağına inanıyordu. Rothbard'a göre:
Bu çalışmada enflasyon, açıkça madeni para stokundaki artışları hariç tutacak şekilde tanımlanmıştır. Madeni para stokundaki artışlar mal fiyatlarını yükseltmek gibi benzer etkilere sahipken, diğer etkilerde ise keskin farklılıklar gösterir: (a) madeni paradaki basit artışlar, bir grubu cezalandırarak ve diğer grubu sübvanse ederek serbest piyasaya müdahale teşkil etmez; ve (b) iş döngüsü süreçlerine yol açmazlar.
Bu noktayı daha iyi açıklamak için, madenci John'un on ons altın ürettiği bir takas ekonomisiyle başlıyoruz. Altın madenciliği yapmasının nedeni, bunun piyasasının olmasıdır. John daha sonra on ons altını çeşitli mal ve hizmetlerle takas eder.
Zaman içinde bireyler altının (başlangıçta mücevher yapımında kullanışlıdır) aynı zamanda mübadele aracı olarak hizmet etmek gibi diğer kullanımlar için de yararlı olduğunu keşfettiler. Zamanla altına eskisinden çok daha büyük bir takas değeri atamaya başladılar. Sonuç olarak madenci John, on ons altını eskisinden daha fazla mal ve hizmetle takas edebilir hâle geldi.
Altının mevcut servetlerin bir parçası olduğuna, bireyin yaşamına ve refahına katkı yaptığına dikkat edin. Madenci John, malları elde etmek için yaptığı her altın takasında, bir şeyi bir şeyle değiş tokuş ediyor. Zenginliği zenginlikle takas ediyor.
Bunu, mübadele aracı olarak kullanılan kağıt banknotlarla karşılaştırın. Basılan bu banknotlar, muhafaza etmek için yatırılan bir altının karşılığı değildir. Bu, mevcut servetlere katkıda bulunmadan tüketim için bir platform oluşturur.
Altınla desteklenmeyen banknotların basılması, hiçbir şeyin bir şeyle takas edilmesini sağlar. Bu da kaynakların zenginlik yaratan faaliyetlerden karşılıksız banknot sahiplerine aktarılması sürecini harekete geçirir. Bu da sözde ekonomik büyümeye (boom) yol açar.
Altınla desteklenmeyen banknot basımının durdurulması, kaynakların altınla desteklenmeyen banknotlar aracılığıyla oluşturulan faaliyetlere aktarılmasını engeller. Sonuç olarak, servet getirmeyen faaliyetler baskı altına girer - ekonomik çöküş (bust) ortaya çıkar.
Bu noktayı daha da netleştirmek adına, bir kalpazan tarafından üretilen sahte parayı düşünün. Sahte parayı elde etmek için hiçbir mal takası yapılmaz. (Kalpazan sadece parayı basar, bu nedenle sahte para "hiç yoktan" ortaya çıkar.) Sahte para bir kez malla değiş tokuş edildiğinde bu, hiçbir şey ile bir şeyin takas edildiği anlamına gelir; bu da mal üreten bireylerden kalpazana doğru malların aktarılmasına yol açar.
Bir kalpazan, çeşitli malları satın alarak aslında bu malların üretimine destek sağlar. Sahte paranın yokluğunda mal üretimindeki artışın ortaya çıkmayacağına dikkat edin. Kaynaklar artık kalpazan tarafından desteklenen malların üretimine yönlendiriliyor demektir.
Kalpazanlık faaliyetleri sebebiyle ortaya çıkan mallara yönelik destek yavaşladığında veya durma noktasına geldiğinde, bu mallara olan talep de yavaşlar veya ortadan kalkar. Sonuç olarak bu malların üretimi yavaşlar veya durdurulur. Karşılığı olmayan para miktarındaki artış nedeniyle mal üretiminde bir artışın ortaya çıktığına dikkat edin. Yoktan yaratılan paranın azalması, bu malların üretiminde düşüşe neden olur. Sonuçta karşımıza çıkan şey havadan para basılması sebebiyle faaliyet patlaması ve ardından karşılıksız para arzındaki düşüş nedeniyle gerçekleşen ekonomik çöküştür (boom-bust cycle).
Altın arzındaki (para olarak kullanılan altın) artışların ekonomik aktivitede dalgalanmalara neden olması muhtemel iken, bu dalgalanmalar serbest piyasaya müdahale sebebiyle oluşmamaktadır. Dolayısıyla bu dalgalanmalar refah üreten kişilerin fakirleşmesine neden olmaz. Bir altın madencisi (refah üreticisi) altını diğer faydalı mallarla takas eder. Refahı kendisine yönlendirmek için sahte paraya ihtiyacı yoktur.
Özet ve Sonuç
Boom-bust döngüleri, ekonomiyi istikrara kavuşturmayı amaçlayan merkez bankası politikalarının sonucudur. Geçmişte altın standardında var olduğu iddia edilen ekonomik istikrarsızlık, yetkililerin altınla desteklenmeyen para basması ve böylece altın standardını bozması nedeniyle gerçekleşti. Popüler düşüncenin aksine, altın standardı merkez bankası tarafından suistimal edilmediği takdirde istikrarsızlığa neden olmaz.