Mises.org’da yayınlanan 23 Aralık tarihli bir makalede Lipton Matthews, serbest piyasa kapitalizminin savunucularının kapitalizmin üstün üretkenliğini savunmak yerine kapitalizmin ahlaki üstünlüğüne öncelik vermeleri için zorlayıcı bir iddiada bulundu.
“Sosyalizmin pratik olmayışını göstermek gerekli, ama aynı zamanda kapitalizm için iyi niyetin canlandırılması için etkisiz bir stratejidir, çünkü kapitalizme karşı itirazlar genellikle ahlaki temellere dayandırılır,” diye yazdı.
Gerçekten de, insan beynindeki rasyonel gerekçelendirmeye karşı duygular savaşında, duygular daha üstündür. Daha fazla çizelge ve elektronik tablo ile duygusal itirazlara nüfuz edemezsiniz.
Ekonomik özgürlük için en zorlayıcı durum, ekonomik etkinliği değil, gönüllü mübadele, mülkiyet ve gelişmiş bireysel seçim gibi temel ahlaki ilkelerle tutarlılığıdır.
Özgürlükçüler ve diğer serbest piyasa destekçileri için durum açıktır. Ama neden bu kadar çok kişi sosyalizmin ahlaki olarak üstün bir sistem olduğunda ısrar ediyor?
“Sosyalizm” terimi, 28 ve 29 Aralık’ta Twitter’da trend oldu ve aşağıdaki tweet, pek çok kişinin desteklediği argümanları örnekledi:
(Sosyalizm insanların ihtiyaçlarını karşılamakla ilgilidir.
Kapitalizm insanların aç gözlülüğünü karşılamakla ilgilidir.
Sosyalizm özveriyle ilgilidir.
Kapitalizm bencillikle ilgilidir.
Tabii ki de kapitalizmden cömertçe faydalananlar sosyalizmi şeytani olarak yaftalayacak; çünkü onların açgözlülüğü ve bencilliğine saldırdı.)
Özverili olmak. İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak. Bunlar, sosyalistlerin arzu ettikleri sistemi tanımlamak için kullandıkları özelliklerdir. Üretkenlik veya servet yaratma hakkında hiçbir şey yok. Onlarınki, ahlaki duyarlılıklara tamamen duygusal bir çekiciliktir.
Sosyalizmin bu tür taraftarlarını saf ya da cahil olmakla reddetmek akıllıca değildir. Aksine, insanlığın tarihsel gelişimine dair bir anlayış bize, toplumu organize etmenin ahlaki aracı olarak sosyalizme inanmanın bilinçlerimizle bağlantılı olabileceğini söyler.
Erken Dönem Ahlaki Prensipler
Ahlak, en temel anlamıyla “iyi” veya “kötü” davranışı tanımlayan ilkeler olarak tanımlanır. Fakat bir toplum hangisinin “iyi” veya “kötü” davranış olduğunu nasıl anlar?
Max Borders, American Enterprise Institute tarafından yayınlanan 2012 tarihli ''The Origins of Envy” adlı makalesinde, Harvard Üniversitesi’nde evrimsel psikoloji alanında uzman doktora sonrası araştırmacı olan Max Krasnow’dan alıntı yapıyor ve bize duyguların çeşitli psikolojik ve fizyolojik sistemleri bir uyarıcı sınıfına bağladığını söylüyor.
Başka bir deyişle, beyniniz, çevrenizdeki dünyadaki şeylere tepki verir ve bu tepkiler, milyonlarca yıl boyunca beynimizde duyguları şekillendirdi. Duygularımızın bu içsel yapısı hayatta kalmaya dayalı olarak geliştirildi. Ve her yeni nesil, doğru hayatta kalma içgüdülerini sıfırdan öğrenemediği için, bilişsel sistemlerimizde yerleşik olarak bulunan belirli düzeyde duygusal tepkilere ve öğrenilmiş davranışlara sahibiz. Bir yılan gördüğünüzü düşündüğünüzde korkuyla zıplamak gibi refleksleri düşünün – bu tepki, zihniniz düşünme şansı bulamadan devreye girer. Bu yerleşik bir içgüdüdür.
Toplumsal Evrim
İnsanlık tarihinin çoğu boyunca, insanlık küçük avcı ve toplayıcı kabileler olarak gelişti. Doğuştan gelen içgüdüler, ahlaki bir kodun temelini oluşturarak hayatta kalma amacıyla geliştirildi.
Büyük ölçüde grubun hayatta kalma şansını artırdıkları için belirli bir dizi ahlaki kural ortaya çıktı. Bu kurallar, insan çevresinin temel özellikleri tarafından şekillendirildi. İnsanların yaşadığı küçük kabileler büyük ölçüde kendi kendilerine yeterliydi ve aynı amacı (hayatta kalma) paylaşacak kadar da küçüktü.
Kabile içgüdülerine dayanan bu ahlaki kod, şu temel özellikleri içeriyordu:
Kendini feda etme (başkasına fayda sağlamak için kendini daha kötü hale getirmek; sıfır toplamlı bir değişim)
Başkalarına kasıtlı olarak yardım etmek
Ortak hedeflerle tanımlanabilir yararlanıcılara yardım sağlanması (örneğin, grubun hayatta kalması).
Bu küçük kabilelerden oluşan ortamda, servet biriktiren herhangi birinin bunu yalnızca başkalarının pahasına yaptığına inanmak oldukça mantıklıydı. Avcılar ve toplayıcılar, grubu ayakta tutmak için yalnızca sınırlı miktarda yiyecek biriktirebildiler. Dolayısıyla, John günün yiyecek tedarikinden “payından” fazlasını alıp biriktirmeyi başardıysa, bunu yalnızca Jane’in payını azaltmak pahasına yapabilirdi. Jane’in hayatta kalma şansı tehlikeye düşer çünkü hayatta kalmak için yeterli kalori alamayabilir.
Kabile içgüdüleri, grubun hayatta kalması için (ortak bir amaç), John’un kümesini Jane ile paylaştığını (kasıtlı olarak tanımlanabilir bir yararlanıcıya yardım ettiğini) ve karşılığında hiçbir şey almadığını (sıfır toplamlı değişim) ortaya koydu.
Böylece, kabilede yaşayan bir adamının ilk dönemlerinde ahlaki kod oluşturuldu.
Ekonomistler J.R. Clark ve Dwight R. Lee, Cato Journal’daki 2011 tarihli “Piyasalar ve Ahlak” makalelerinde, bu türden ahlaki kuralları “yüce ahlak” olarak adlandırdılar.
Bu terminolojiyi seçtiler çünkü bu tür ahlaki davranışları övmek çok kolay ve bu tür bir fedakarlığın faydalarını gözlemlemek ve izini sürmek kolay.
Bu tür senaryolardan gelişen içgüdüler, suçluluk gibi duyguları oluşturdu ve yüce ahlak kodunun temelini oluşturdu. Bu duygusal ve ahlaki uyarlamaları geliştiren kabilelerin hayatta kalma olasılığı, olmayanlara göre daha fazlaydı.
Bu ilkel ahlaki kuralın, Twitter sosyalistinin “özverili olma” ve “insanların ihtiyaçlarını karşılama” vurgusuyla ne kadar yakından izlendiğine dikkat edin.
Genişletilmiş Düzen
İnsanlık, artan bireysel hedef çeşitliliğini geliştiren daha büyük toplumlara dönüşürken, iş bölümü, ticaret ve yeni ahlaki davranış kuralları ortaya çıktı.
Bu yeni ahlaki kodları, değişen sosyal çevre göz önüne alındığında, bunları uygulayanların diğer toplumlara göre büyüyüp gelişebilmeleri nedeniyle ortaya çıktı. Bu adil davranış kuralları, bilinçli olarak bireyler tarafından yaratılmadı ya da kararlaştırılmadı – sayısız nesiller boyunca gelişti.
Ortaya çıkan yeni ahlaki kod şunları içeriyordu:
Öz sahiplik (yani bireysel haklar) ve başkalarına zarar vermekten kaçınmak.
Mülkiyet hakları (Hiç kimsenin bir başkasının malının veya çabasının üstünde hakkı yoktur).
Kanun önünde eşitlik
Ücretsiz gönüllü takas
Son yüzlerce yılda kaydedilen tarih çok açıktır: Yukarıdakileri öncelik olarak benimseyen toplumlar, onları benimsemeyenlere kıyasla çok daha fazla gelişti ve bunu yapmaya devam ediyor.
Kısacası, küçük kabilelerden büyük ölçekli uygarlığa başarılı bir şekilde geçmek için, toplumun yeni etkileşim kurallarına uyum sağlaması gerekir; yani yeni bir ahlaki kod.
Hâlâ sosyalizmin ahlaki olarak üstün bir sistem olduğu konusunda ısrar edenler, ilkel zamanlarda geliştirilen, birçoğunun farkına varmaya başladığı bugünün “genişletilmiş toplum düzeninde” felaket anlamına geleceği ahlaki içgüdülere hitap ediyor. Marx ve Engels’ten (diğerlerinin yanı sıra) esinlenen bugünün sosyalistleri, hayatta kalmak için bilinçli olarak değer mallarını paylaşmak zorunda olan erken aşiret birimlerinin romantikleştirilmiş bir versiyonuna tutunuyorlar.
Sosyalistlerin Tercih Ettiği “Cömert Ahlak” Hedeflerini Gerçekleştirmek İçin Kapitalizm Neden Gereklidir
İnsanlık büyük toplumlara dönüşürken, toplumu bir bütün olarak organize etmenin bir yolu olarak yüce ahlakın özellikleri birkaç nedenden ötürü bozuldu:
Anlamlı bir şekilde tanıdığımız insan sayısı, toplam nüfusa göre azdır (yani, sınırlı sayıda tanımlanabilir yararlanıcı vardır).
Çok çeşitli beceriler ve özel çabalar, küçük bir kabilede olduğu gibi paylaşılan hedefler değil, çok çeşitli bireysel hedefler anlamına gelir.
Sıfır toplamlı feda etme (yani karşılığında hiçbir şey almadan vermek), çok fazla kişiye yayılamaz. Karşılığında hiçbir şey almadan vermeye devam ederseniz, sonunda açlıktan ölürsünüz.
İnsanlar ihtiyaçlarının ne olduğunu bilmeden başkalarına kasıtlı olarak yardım edemezler. Daha geniş bir toplumda, her bir bireyin ihtiyaçlarının ne olduğunu anlayamayacak kadar çok insan vardır.
Ekonomik değişimler yalnızca kişisel tahvilleri paylaştığımız kişilerle sınırlı olsaydı, asla gerçekleşmeyen ticaretlerdeki kazanç kaybı, ekonomik büyümeyi büyük ölçüde engelleyecekti.
Bunun yerine, özel mülkiyet temeline oturan rekabetçi piyasa, girişimcilerin geniş ve çeşitli bir toplumdaki diğer bireylerin ihtiyaçlarını daha iyi karşılamasını sağlar:
Bireyler, başkalarının istediği mal ve hizmetleri üreterek ve takas ederek servet kazanır. Almak için önce vermek gerekir. Böylelikle ilk olarak başkalarının ihtiyaçlarını göz önüne almalılar.
Özel mülkiyetin serbest alış verişiyle taşınan fiyatlar, tanımadığımız kişilerin ihtiyaçlarını iletir.
Tüketiciler en çok talep gören ürünlerin fiyatlarını artırarak girişimcilere sinyal iletir ve onlara kasıtlı olarak başkalarının değer verdiği ürünleri üretme olanağı sağlar.
İnsanlar, başkalarını daha kötü hale getirerek değil, daha iyi hale getirerek zenginleşirler. Piyasa değişimleri kesinlikle sıfır toplam değildir.
Bir piyasa ekonomisinde zengin olunmak isteniyorsa, sevmediği kişilere bile hizmet etmek zorundadır. Wyoming’de New Yorklulardan nefret edebilecek sığır çiftçileri, hala sabahın erken saatlerinde sığır eti üretmek için kalkıyor. Saf fedakarlığa güvenmek bu sonuçlara ulaşmayacaktır. Böyle bir fedakarlığa zorlamak sadece haklarımızı ihlal etmekle kalmaz, aynı zamanda kızgınlığı ve gerilimi de besler.
Sonuç
Fikir arenasında kazanmak için rakiplerimizi neyin motive ettiğini anlamak çok önemlidir. Sosyalistler, ilkel zamanlarda beynimize bağlı olan ve hatalı olarak bu ahlaki kodun ortaya çıktığından çok daha geniş bir toplumu organize etmenin bir aracına dönüştüren bir ahlaki kodla motive edilirler.
Sosyalistlerin değer verdiği “insanların ihtiyaçlarını karşılama” ve “bencillik” hedeflerini bile yerine getirerek, rekabetçi, mülkiyete dayalı bir piyasa ekonomisinin, yukarıdan aşağıya merkezi olarak kontrol edilen bir sosyalist sisteme kıyasla modern medeniyette bu hedefleri karşılamada çok daha üstün olduğunu iddia edebiliriz.
Yazar - Bradley Thomas
Bu yazı mises.org sitesinin ''Socialists Claim Their System Is Morally Superior. They're Wrong.'' adlı yazısının çevirisidir.
