Tarihçiler, önceki yüzyıllardaki egemenliğine rağmen Çin'in neden Avrupa'dan önce sanayileşmede başarısız olduğunu düşünüyorlar. Bazıları, Konfüçyüsçülüğün doğurduğu uyum kültürünün, ekonomik bir devrimi ateşleyebilecek yıkıcı fikirlerin akışını engellediğini iddia ediyor. Bu arada Çinlilerin ticari faaliyetlerde bulunmak yerine devlet hizmetinde çalışmayı tercih ettiğini öne sürenler de var. Bu argümanlarda bir gerçek payı olmasına rağmen, bu tür varsayımlar Çin'in Batı Avrupa'ya göre durgunluğunu açıklamak için yetersizdir.
Örneğin, ortaçağ Avrupa'sının algılanan uygunluğuna rağmen, entelektüel muhalefet grupları vardı. Tanınmış ortaçağ uzmanı Edward Grant, ortaçağ Avrupa'sının cehalete battığı klişesinin aksine, akademinin canlı tartışmalarla karakterize edildiğini öne sürüyor. Teoloji olgun öğrenciler gerektiren bir yüksek lisans derecesi olduğu için, bu dönemde çoğu öğrencinin hukuk ve doğa felsefesi okuduğu da büyük ölçüde bilinmemektedir. Ayrıca, Aristoteles ortaçağ felsefesinin tartışmasız kralıydı ve argümanları sıklıkla din araştırmalarına uygulandı. Ortaçağ bilginleri, bazılarının bizi inandırdığı gibi, hiçbir zaman kutsal yazıların kölesi olmadılar. Bilimsel deneylerle meşgul olmaya da isteksiz değillerdi. Keşiş Theodoric'in 14. yüzyılda bir yağmur damlasını taklit etmek için tasarlanmış su dolu küresel bir şişeyle deneyler yaparak gökkuşaklarının bilimsel açıklamalarını sağladığını unutmayalım.
Bununla birlikte, ortaçağ Avrupa'sı çağdaş toplumlarla karşılaştırıldığında konformist görünebilir, ancak eleştirmenler uygunluğun karakterinin eşit derecede önemli olduğunu unuturlar. Çin'deki öğrenciler klasik filozofları ezber etmeye teşvik edilirken, ortaçağ bilgini Bernard of Chartres, kişinin entelektüel atalarının fikirlerini geliştirerek öğrenmeyi geliştirmesi gerektiği görüşünü destekledi, bu bakış açısı “Devlerin omuzlarında durmak” metaforuyla ifade edildi. Dolayısıyla uygunluğun özü, yaratıcı çıktıyı olumlu yönde etkileyebilir. Bu hesaba göre hem ortaçağ Avrupası hem de Çin komformistti, ancak uygunluk kavramlarında farklıydılar.
Ayrıca, Çin'de olduğu gibi, Avrupa'daki bazı akademisyenler teknik mesleklerden kaçındı, ancak yine de fikirleri toplumda devrim yarattı. Örneğin, Protestan reformcular okuryazarlığa çok değer verdiler. İnsanlar okuryazar olmaya başladıkları için İncil dışındaki kitaplara ilgi duymaya başladılar, dolayısıyla dolaylı olarak Protestan Reformu toplumun laikleşmesiyle sonuçlandı. Esasen Reform'un bireyci ahlakı, insanları bilgiyi kendi başlarına aramaya teşvik etti. Bu nedenle, dinin öneminin azalmasıyla birlikte, insanlar bilim, ekonomi ve diğer din dışı işleri takip etmeye hazır hale geldiler.
Bu nedenle Reform, fikirlerin devrimci değişiklikler için çok önemli olduğunu gösterir. Bu nedenle, teknik mesleklerde çalışan son derece zeki erkeklerin kıtlığı, Çin'in sanayileşmedeki başarısızlığının yetersiz bir açıklamasıdır, çünkü yetenekli insanların fikirlerinin büyümeyi teşvik etmesi için sanayici olmaları gerekmez. Çin'in Avrupa'dan önce sanayileşmedeki yetersizliğini açıklamak için akademisyenler tarafından önerilen teorileri araştırdık, bu yüzden şimdi ekonomik çalışmaların sunduğu olasılıkları tartışacağız.
Ekonomist Mark Elvin'e göre Çin, üretim süreçlerinin verimliliğinin yenilik talebini sınırladığı anlamına gelen üst düzey bir denge tuzağından muzdaripti. Yine de Jan Luiten Van Zanden ve Bozhong Li 2010 tarihli bir makalelerinde, Çin'deki düşük işçilik maliyetlerinin, işgücü maliyetlerini en aza indirecek makinelerin benimsenmesini teşvik etmediğini belirtiyor. Bu bulgulara ve Stephen Broadberry'nin bulgularına dayanarak, ekonomistlerin sanayi öncesi Çin'in üretkenliğini abarttığı açıktır.
Bir başka ilgi çekici teori, Çin toplumunun klan doğasının, büyük ölçekli ortaklıkları kolaylaştıran kurumların oluşumunu engellediğini iddia eden bilim adamları tarafından önerildi. Avner Greif ve Guido Tabellini şöyle yazıyor:
“Klan bağlılığı ve resmi tarafsız yaptırımın yokluğu, klanlar arası işbirliğini sınırladı. Belli ki Çin'de şehirler vardı. Ancak, klan içi sadakat ve etkileşimler kentleşmeyi, şehir büyüklüğünü ve kendi kendini yönetmeyi sınırladı. Büyük şehirler göz önüne alındığında, Çin'in kentleşme oranı on birinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar yüzde üç ila dört arasında kalırken, Avrupa'da başlangıçta daha düşük olan kentleşme oranı yaklaşık yüzde ona yükseldi. Küçük şehirler de dahil olmak üzere, şehirleşme oranları karşılaştırılabilirdi, ancak Çin'in küçük şehirleri, eritme kazanlarından ziyade yerel klan üyeleri arasında işbirliği için mekanlardı. Avrupa şehirleri öz yönetimi kazanırken, Çin'de bu modern döneme kadar olmadı.”
Ne yazık ki, Çin'deki akrabalık yapıları, kabile bağlarından bağımsız derneklerin oluşumunu engellediği için şehirler arası kurumsal transferleri engelledi. Geniş ölçekli güven akrabalık gruplarının oluşturulmasını engelleyerek, başarılı yenilikler yaratmak ve büyümeyi artırmak için gereken ağları engelledi.
Açıkçası, Çin'in sanayileşmedeki başarısızlığını incelemek karmaşık bir iştir. Her ne kadar bunun ekonomiden kültüre kadar değişen faktörlerin karmaşık etkileşiminden kaynaklandığı görülüyor, bu nedenle, kültürel inançlar ve kurumlar arasındaki dinamik etkileşimlerin endüstriyel bir Çin'in yükselişini geciktirmeye nasıl yardımcı olduğunu keşfederek ekonomistlerin çok yönlü bir yaklaşım benimsemeleri akıllıca olacaktır.
Yazar: Lipton Matthews
Çevirmen: Atilla Seyid
Bu yazı mises.org sitesinin “Why Didn’t China Industrialize First?” başlıklı yazısının çevirisidir.
