Parasal kâr, tek kâr türü değildir ve insanlar psikolojik kâr için de birçok şey yapabilir. Yine de, karmaşık ve sanayileşmiş bir dünyada, sürdürülebilir ekonomiler inşa etmek için parasal kâr zorunludur.
Doğrudan işbirliğinin faydalarını anlamak ve takdir etmek nispeten kolaydır. Aile arasında hediye vermenin, arkadaşlar arasında karşılıklı yardımlaşmanın ve takas değişiminin değeri, genellikle ekonomik olarak eğitimsiz insanlar için bile yeterince açıktır. Bununla birlikte, sosyal işbirliği daha karmaşık seviyelere ulaştıkça; karakteri giderek daha soyut hale gelir ve entelektüel açıdan, uygun takdir giderek daha zorlu hale gelir.
Böylesine gelişmiş bir işbirliğinin en önemli araçlarından biri parasal kârdır. Ludwig von Mises tarafından da açıklandığı gibi; Parasal kâr: çok çeşitli tercihler, yüksek işlem maliyetleri ve yüksek derecede kişilerarası anonimlik ile karakterize edilen bir ortamda sosyal değer yaratmak için vazgeçilmez bir rehber haline getiren bir dizi işlevi yerine getirir. Üreticilere tatminsiz tüketici talebi konusunda uyarıda bulunur. Sağlam maliyet muhasebesine izin veren tek tip bir değişim değeri ölçeği sağlar. Başarılı girişimcileri her zamankinden daha üretken olmaya motive eder. Özetle, karmaşık sosyal işbirliğini mümkün kılan ya da Frédéric Bastiat'ın deyimiyle dünyayı besleyen şey, karmaşık değerlendirme sürecinin merkezi bağlantı noktasıdır. Ve Parasal kâr ancak tüm bireyler çeşitli mal ve hizmetleri değerlendirmede tamamen özgür olduğunda ve başarılı tedarikleri için başkalarını ödüllendirdiğinde bu şekilde hizmet edebilir.
Yukarıdakileri, bir dizi ekonomik ifade olarak bile tam olarak kavramak zordur. Ancak bu zorluğu daha da artırabilecek şey, bu ifadelerin bazı derinlemesine kalıplaşmış ahlaki önyargılara karşı hareket ediyor gibi görünmesidir. Birincisi; parasal kârın birikmesi, kolayca “para hırsı” ve “açgözlülük” suçlamalarını çeker. Bu tür suçlamaları iyi niyetli ahlaki uyarılar olarak düşünmek kolay olsa da, bunlar aslında çok saf bir ahlak vizyonuna ihanet ediyor, genişletilmiş sosyal işbirliğinin gerçeklerini tamamen görmezden geliyor. Bu tür bir işbirliği, sürekli sermaye birikimi gerektiren yüksek üretkenliği sağlar, bu da ihtiyatlılık ve tutum gerektirir, yani, kişinin zor kazanılan kârlarını pervasız tüketim veya eşit derecede pervasız "büyüklük" eylemlerine harcamak yerine tasarruf etmeyi ve yatırmayı gerektirir.
Ayrıca, genişletilmiş sosyal işbirliği tipik olarak hem fırsatı hem de ilgili belirsizliği doğuran yüksek derecede dinamiklik ile karakterize edilir. Kârının önemli bir kısmına tutunmak, kişinin uzun vadeli iş planlarına önemli bir güvenlik marjı sağlayarak bu belirsizliği yönetilebilir kılan şeydir. Başka bir deyişle, müktesepliğin ve açgözlülüğün bir ifadesi olmaktan uzaktır. Serbest piyasa ekonomisinde kâr birikimi, karmaşık üretken süreçlere uygulanan pratik bilgeliğin önemli bir göstergesidir.
Parasal Kâr Tek Kâr Türü Değildir - Ancak Çok Önemlidir
Kâr etmeye odaklanmak da çoğu zaman başkalarına araç muamelesini teşvik etmekle suçlanır. Bu yine, ahlaki açıdan saf bir gelişmiş sosyal işbirliği anlayışına ihanet ediyor. Kâr odaklı girişimcilerin işbirlikçilerine ve müşterilerine örneğin aile üyelerine veya arkadaş gruplarına göre araçsal olarak davranma olasılıkları daha fazla değildir. İkincisi, sevdiklerine ve şirketlerine doğrudan psikolojik doyum elde etmek için "araçlar" olarak davranır. İlkinin nihai hedefi aynı zamanda ailevi veya başka bir şekilde bir tür psikolojik tatmindir; ancak ekonomik belirsizlik, rücu kıtlığı ve tercih heterojenliği gibi son derece karmaşık bir ortamda çalıştıklarından, eylemlerine rehberlik etmek için nicel olarak kesin sinyallere güvenmeleri gerekir. Ve bu sinyaller, daha önce açıklandığı gibi, yalnızca parasal kârlar ve zararlarla sağlanabilir. Bu ekonomik araçlar, piyasa işlemlerinin katılımcılarını araçsallaştırmaktan uzak, yalnızca araçlardır. Buna ek olarak; en karlı piyasa işletmeleri, sahipleri sosyal değer yaratmaktan doğrudan tatmin olanlardır ve kârlılıkları, bu konuda başarılı olduklarının nihai teyididir. Başka bir deyişle, ortaklarını ve müşterilerini araç olarak başarılı bir şekilde kullanabilmelerinin tek yolu, onlara kendi içlerinde amaç olarak davranmaktır. Bu nedenle, girişimcilik karı olgusunun ekonomik olarak bilgili ve ahlaki açıdan olgun bir anlayışı, araçsal ve içsel değer arasındaki ayrımı çökertir.
Son olarak, kar ve zarar sistemi tarafından sağlanan tek tip değişim değeri ölçeği, belirli bireylerin ve işletmelerinin ticari başarısının yarattığı servetin objektif karşılaştırmalarına izin verir. Bu şekilde, karmaşık bir parasal ekonomi, bir takas veya hediye ekonomisinde olması muhtemel olmayan bir kıskançlık miktarı üretir ve kıskançlık, tükenmez bir ahlaki suçlama kaynağıdır. Bu bağlamda söylenmesi gereken açık olan şey, kıskançlığın yatıştırılmaması gereken bir ahlaksızlık olduğu ve çoğalmasına bu kadar elverişli görünen aynı ortamın belki de kurbanları tarafından başarıyla karşılanabileceği ve üstesinden gelinebileceği tek ortam olduğudur. Sonuçta; bir hastalıktan ne kadar çok etkilenirseniz, yol boyunca birçok yanlış tanımlama yapmanız muhtemel olsa bile, nedenlerini tanımlamak ve ortadan kaldırmak için o kadar fazla teşvik gerekir.
Özgür bir toplum içinde, kârlı olan iyidir ve iyi olan kârlıdır. Bununla birlikte; bu gerçeği anlamak ve takdir etmek, genişletilmiş sosyal işbirliği anlamında tamamen yetersiz olan naif bir ahlak vizyonunu bırakmayı gerektirir ve bu da, ancak sağlam bir ekonomik eğitim yoluyla doğru bir şekilde anlanılabilir.
Yazar - Jakub Bozydar Wisniewski
Bu yazı, mises.org sayfasının yayınladığı "Why We Need Profits" yazısının bir çevirisidir
.