Ara sıra Mises, ya kötü niyetli veya cahil olan iftiracılar tarafında faşist olmakla suçlanır. Bu iftiracıların öne sürdüğü manasız argüman, Mises'in Liberalizm kitabından -bağlam dışı- alınmış bir alıntıya dayanmaktadır:
"Diktatörlükler kurmayı amaçlayan faşizm ve benzeri hareketlerin iyi niyetli olduğu ve yaptıkları müdahalelerin bir an için Avrupa medeniyetini kurtardığı inkar edilemez. Faşizmin bu sayede kazandığı bu liyakat, tarihte ebediyen yaşayacaktır. Ancak faşist politikalar bir an için kurtuluş getirse de, sürekli bir başarı vaat edebilecek türden değildir. Faşizm acil bir durumda alınan geçici bir önlemdi. Bunu daha fazlası olarak görmek ölümcül bir hata olur.
- Mises, Liberalizm s.51
Mises'in faşizm hakkındaki düşüncelerini muhtemelen daha da çarpıtmak için, altını çizdiğim cümleler bazen siliniyor. Aslında, alıntının alındığı bölümün tamamı (Faşizm'in Argümanı) okunursa, Mises'in faşizm hakkındaki negatif fikirleri ortaya çıkacaktır. Ayrıca, Ludwig von Mises meşhur "İnsan Eylemi" kitabında Faşizme karşı argümanlar öne sürer. Son olarak, Mises uluslararası işbirliği ve işbölümü, serbest ticaret, serbest göç ve ırkçılık karşıtlığı taraftarıydı. Faşizm ise bunun tersine otarşi ve ırkçılık taraftarıdır.
Faşizm üzerine Mises:
Söz konusu bölümün en başında (Faşizm'in Argümanı) Mises faşistleri "liberalizmin komünist olmayan düşmanları" diye isimlendirir. Ve Faşistlerin -tıpkı 3. Enternasyonel Komünistleri gibi- "devrimci mücadelelerini devam ettirmeye ve muhaliflerini ortadan kaldırmaya çalışırken herhangi bir suça, yalana ve iftiraya izin verdiğini" ileri sürer.
Ayrıca, birkaç satır sonra Mises, Avrupa'da faşistlerin bolşeviklere ve komünistlere karşı mücadelede ele geçirdikleri hegemonyayı klasik liberalizmin başarısızlığının örneği olarak gördüğünü anlatır. Aslında, o şunu söylemektedir:
"Sağ partilerin faşizmin taktiklerini benimsemesi, liberalizme karşı verilen savaşın kısa bir süre önce başarılı bir şekilde sonuçlandığını gösteriyor."
- Mises, Liberalizm s. 49
Ayrıca Mises, fikirsel ve diyalektik çatışmaların olacağı yerlerde şiddete başvurduğu sürece, fikirlerinin klasik liberalizmle uyumsuz olduğunu iddia etmektedir. Gerçek şudur ki, Mises şunu öne sürer:
"Liberal ve Faşist politik taktikleri ayıran en önemli şey, iktidar mücadelesinde şiddetin rolüne ilişkin temel değerlendirmelerde yatar. Faşizm'in tarafından iç politikayı en çok tehdit eden en büyük tehlike şiddetin belirleyici gücüne olan inançlarında yatmaktadır. Eğer faşizm gerçekten sosyalizmle savaşmak isteseydi, ona fikirlerle karşı çıkmak zorunda kalırdı. Her halükarda, sosyalizme fiilen karşı çıkabilecek tek bir fikir vardır, o da Liberalizmdir."
- Mises, Liberalizm s. 50
Son olarak, Mises, uluslararası ilişkilerde bile şiddete ve saldırganlığa başvuran faşizmin "tüm modern uygarlığı yok edecek bir dizi savaşa sebep olacağını" ve böylece, serbest ticareti ve uluslararası işbölümünü korumak için gerekli olan uluslararası işbirliğini sekteye uğratmaktan başka bir şeye yaramayacağını ileri sürer. Bunun yanı sıra Mises, faşist ekonomik politikaların "tamamen antiliberal ve müdaheleci" programları nedeniyle faşizmin serbest piyasa ile uyumsuz olduğunun farkındaydı (Liberalizm, s.49)
Mises: Komünizm Karşıtı Bir Siper Olarak Faşizm
Peki neden Mises faşizme komünizmden daha fazla olumlu bakmakta?
İlk olarak, Mises, muhtemelen faşizmin İtalyan Yandaş Kapitalizmini değiştireceğine -yanlışlıkla- inanan bazı klasik liberal düşünürlerden (Einaudi, De Viti de Marco, Giretti, Pareto) etkilenmişti. Aslına bakarsak, Mussolinin diktatörlüğünün ilk dönemlerinde olan belirsizliği, bir çok italyan klasik liberalini kandırmaya yardımcı oldu.
İkincisi, Mises faşizmin komünizme göre daha az illiberal (anti-liberal) olma konusunda bir şansı olduğunu düşünmekteydi. Aslında, faşizmin -beklenmedik durumlar yüzünden Batı Avrupa'ya özgü bir fenomendi- komünizm karşısında kültürel bir avantajı olduğunu düşündü: çünkü faşistler "tek bir darbeyle yok edilemeyecek" binlerce yıllık bir medeniyeti "devr almışlardı". Bu -sözde- "kültürel miras", Misesi faşizmin komünizme göre daha ılımlı bir yol izleyeceğine inandıran şeydi.
Bununla birlikte, Mises'in ileri görüşlülüğü onu, faşizmin muhaliflerine yaptığı şiddetli baskının "nihayetinde faşizmin çöküşüne sebep olacağını" yazmaya yönlendirdi. Çünkü Mises, "zorlamayla bir fikir arasında savaşta her zaman fikirlerin üstün geleceğine" inanıyordu. Günün sonunda tarih faşizm ve komünizm gibi kolektivist ideolojilerin eşit derecede yıkıcı olduğunu kanıtladı. Hepsi halklarına savaş, açlık, sefalet, kölelik getirdi.
Mises'in diğer antifaşist görüşleri:
Mises'in faşist olmadığı onun ekonomik ve sosyal fenomenler hakkındaki görüşlerine bakarak anlaşılabilir.
İlk olarak, Mises uluslararası işbirliğinin, serbest ticaretin ve serbest göçün bir savunucusuydu. Örnek olarak, o, göç kısıtlamalarını işçi sendikalarının kullandığı, işçi arzını kısıtlayarak emeğin ülkeden ülkeye serbest dolaşımı altında hüküm süren ücret oranlarının eşitlenmesine yönelik eğilimini "felç eden" ve kendilerinin (sendikanın) koyduğu nispeten daha yüksek ücret oranlarını koruyan zararlı bir araç olarak değerlendirir. (İnsan Eylemi, s. 168)
İkincisi, Mises faşizmin, sosyalizmin -lonca sosyalizmi- bir uzantısı olduğunu ve kapitalizm ve serbest piyasa ile alakası olmadığını söylemekteydi. Mises lonca sosyalizmi altında "tekelci loncanın rekabetten korkmasına gerek olmadığına" çünkü "kendi üretim alanını rekabetten korumak gibi münhasır bir hakka sahip olmasının" zevkini çıkaracağını söyler. Sonuç olarak bu lonca üreticilerin çıkarını tüketicilerin çıkarından üstün tutmakta özgürdür. Yani lonca sosyalizmi (kısaca faşizm) tüketicilerin piyasayı kontrolünü -yani serbest piyasayı- ortadan kaldırmaktadır.
Sonuç
Mises'in sosyal, ekonomik, ahlaki ve politik görüşleri -onun en ünlü kitapları ve makalelerinde yazdıklarından anlaşılacağı üzere- faşizmle uyumsuzdur. Bu yüzden, Mises'in faşizme ilişkin tarihsel ve politik analizinin doğru veya yanlış olduğu tartışılır olsa da, Mises'e faşist demek ya kötü niyet, ya da cehalet -veya her ikisinin kombinasyonunu- anlamına gelir.
Yazar - Fabrizio Ferrari
Çevirmen - Abbas Mirza
Bu yazı mises.org sitesinin ''Was Mises a Fascist? Obviously Not.'' adlı yazının çevirisidir.
