03/12/2022 - Ryan McMaken
Bureau of Labor Statistics’in paylaştığı verilere göre Şubat ayında fiyat enflasyonu kırk yılı aşkın bir süredir kaydedilen en yüksek seviyeye ulaştı. Şubat ayı için Tüketici Fiyat Endeksi’ne(TÜFE) göre yıllık fiyat enflasyonu %7,9’a yükseldi. Artış hızının %8,3 olduğu Ocak 1982'den beri bu kadar yüksek olmamıştı. Subat ayı artışı, Ocak ayının yıllık %7,5 artışından yüksekti ve Şubat 2021’in yıllık %1,7 artışından daha iyiydi. Açık bir enflasyonist trend TÜFE artışının 2008’den beri en yüksek orana eriştiği Nisan 2021’de başladı. TÜFE enflasyonu geçmiş on bir aydan fazla sürede yıllık artış %4,2 den %7,9’a, hemen hemen ikiye katlamasıyla hızlandı.
Bununla birlikte, 2021'in çoğu için Federal Rezerv ekonomistleri ve onların akademi ve medyadaki doktora sahibi müttefikleri, bunun “geçici” olduğunu ve yakın zamanda enflasyonun azalacağı konusunda ısrar ettiler. 2021 sonu itibariyle her nasılsa iktisatçılar şaşkın olduklarını ve enflasyon için açıklamaları olmadığını itiraf etmeye başladılar. (İktisat alanında doktora yaparken gerçekte öğrendiklerinin görünüşe göre parayı ya da fiyatları bilmekle hiçbir ilgisi yok.) Jerome Powell daha sonra Fed'in enflasyonun “yerleşik” hale gelmesini önleyeceğini açıkladı.
Şimdi ise statü sahibi iktisatçılar Janet Yellen’in bu haftaki “on iki aylık enflasyon rakamının çok rahatsız edeci yükseklikte kalacağı bir diğer yıl görüyoruz” itirafı ile akort değiştirdiler. Yellen daha önce 2022 yılının sonunda TÜFE enflasyon rakamının yıllık %3 civarına düşeceğini öngörmüştü.
Yellen, fiyat enflasyonunun Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin belirsizliğin bir sonucu olduğunu ima ederek politik hasarı kontrol etme girişiminde de dikkatliydi.
Aldanmayın, bu enflasyon kabarması geçen yıl başladı ve bu Ocak’ın TÜFE enflasyon oranı zaten kırk yıl seviyesine yakındı. Mevcut ambargo mahsülleri ve Mart ayı esnasında Rusya üzerine uygulanmış yasaklar Şubat ayının devam eden enflasyon kabarmasının sebebi değildi.
Kamunun birkaç üyesi bununla birlikte bu detaylar ile can sıkacaktır, bu ise FED ve yönetime fayda sağlacaktır. FED’e söz gelirse önemli olan şey, fiyat enflasyonunun gerçekten on yıldan fazla süren FED kaynaklı parasal genişleme (diğer adıyla para basımı) tarafından yönlendirildiğini asla ve asla kabul etmemektir. Bu büyük ölçüde borç faizini düşük tutmak ve hükümet harcamalarını yüksek tutmak için Beyaz Saray ve Kongre'nin emirleriyle yapıldı. Dolayısıyla yönetimin enflasyonu “Putin'in suçu” olarak resmetmesini bekleyebiliriz. Biden yüksek enflasyon oranlarının “yaptığımız şeylerden” dolayı olduğunu bile iddia etti. Taktik şüphesiz pek çok kişiyi ikna etmek için işe yarayacaktır ama ne kadarına işler orası ayrı bir husus.
Emekçiler Daha da Fakirleşiyor
Her halükarda, Demokratlar ("iktidarda" oldukları varsayıldığından) Amerikalıların kazançlarını yemeye devam edeceğinden dolayı enflasyon için bir tür günah keçisine ihtiyaç duyacaklar.
Şubat ayındaki ortalama saatlik gelirler fiyat enflasyonunun kazançları geride bıraktığını gösteriyor. Grafiğin gösterdiği gibi yıllık kazançlar %5,13 arttı ama fiyat enflasyonu %7,9 arttı.
Kaynak: BLS (tablo B-3, “Sanayi sektörüne göre Tarım dışı ücretlilerde ki tüm çalışanların ortalama yıllık ve haftalık kazançlar, Dönemsel ayarlandı”); FRED (Tüm şehirli tüketiciler için tüketici fiyat endeksi: ABD şehir ortalamsında ki tüm kalemler.)
Bu uçuruma bakarak reel kazanç artışının geçen on ay için negatif olduğunu bulabiliriz. Diğer bir deyişle bu resmi rakamlara göre ortalama işçiler yaklaşık bir yıldır yoksullaşıyor. Şubatta açık yüzde -2.8 idi bu da on yıldan uzun bir sürenin ikinci en kötü ücret (second-worst wage) enflasyon açığına bağlandı.
Kaynak: BLS (tablo B-3, “Sanayi sektörüne göre Tarım dışı ücretlilerde ki tüm çalışanların ortalama yıllık ve haftalık kazançlar, Dönemsel ayarlandı”); FRED (Tüm şehirli tüketiciler için tüketici fiyat endeksi: ABD şehir ortalamsında ki tüm kalemler.)
Dahası Conference Board’a göre ABD maaşları bu yıl yaklaşık %3’lük bir oranda artıyor (geçen yılın üstüne yaşanan %5-7 enflasyon oranın oldukça altında).
Şubat ayının %3,8'lik işsizilik oranı ile birleşti. Şubat enflasyonu artışı ABD sefalet endeksini %11,7’e getirdi. Bu Haziran 2020’den bu yana en yüksek seviye bu aynı zamanda 2008 finans krizindeki kabarmış işsizlik oranı zamanındaki sefelat endeksi ile benzerlik gösteriyor.
TÜFE enflasyonuna ek olarak varlık fiyatı (asset-price) enflasyonu muhtemelen tüketiciler için de sıkıntı yaratmaya devam edecek. Örnek olarak Federal Housing ve Finance Agency’e göre ev fiyatları yakın aylarda kabardı ve yıllık artış ile şimdi %17,8’e yükseliyor.
Fed'den Faiz Artışlarını Erteleme Çağrısı
Fiyat enflasyonunun gerçek olduğunu ve arttığını kabul etmek zorunda kaldığından beri Fed, enflasyonu dizginlemeye kararlı savaş yanlısı bir kurum olarak davranmaya başladı.
Ancak fiilen harekete geçtiğinde, Fed yeni alımlar ve ipoteğe dayalı menkul (mortgage-baked) kıymet alımlarını çok yavaş bir şekilde kesmekten başka bir şey yapmayarak bir şeylerin yapılması ile ilgili konuşmaya aylar harcadı. Bu son derece sınırlı ve zarif stratejiler, Fed'in ekonominin sağlam olduğu ve Fed'in enflasyona karşı güçlü bir eylem planladığı yönündeki tekrarlanan iddialarını yalanlıyor. Fed'in perde arkasında faiz oranlarını yükseltmemek veya Fed'in portföyünü önemli ölçüde küçültmemek için bahane olabilecek herhangi bir şeyi kullanmaya hazır olması çok daha olasıdır. Ukrayna savaşı tam da bu bahane olabilir. Örneğin bu hafta Bloomberg'den Karl Smith, Fed'in faiz artırımlarına "duraklatma" (hit pause) çağrısında bulundu.
Savaş belirsizliği kışkırtmaya devam ettikçe ve ekonomi zayıflamaya devam ettikçe bu çağrıların artmasını beklemeliyiz. Sonuç olarak Goldman, 2022 mali yılının ilk çeyreği için Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) tahminini yüzde 0,5'e indirdi ve hem ABD hem de Avrupa için artan bir durgunluk riski görüyor.
Fed'in parasal genişlemeyi azaltma planlarından korkması ve bundan vazgeçmesi her zaman olasılığı yüksek olmuştur. Savaş ve zayıflayan bir ekonomi enflasyon korkularını ve durgunluğu önlemek için “para basma” çağrılarının başka aşamasını ateşleyeceği gerçeği şimdi bile üst düzey bir durumda.
Bunların hepsinin Fed için başka bir siyasi beklenmedik yardıma katkıda bulunması muhtemel. 2020'nin başlarında Fed tarafından yaratılan ekonomik balonların patlamasını önlemek için parasal genişlemeye artan güven ve kayda değer ölçüde yavaş ekonomik büyümesiyle ekonomi, on yıldan fazla bir süre sonra zayıflamaya başladı ama sonra Covid meydana geldi ve Fed ardından gelen ekonomik çöküş ve enflasyon için salgını suçladı. Şimdi ise savaş Fed ve ekonomistlerinin harika bir iş çıkardıklarını iddia etmeleri için başka bir yol sağlayacaktır ayrıca Ruslar için olmasa da hepsi için büyük bir başarı olmuş olacak.
1. Financial Times Kasım ayında şunları yazdı: "Enflasyon artışı birçok ekonomisti şaşırttı." Reuters Mayıs 2021'de şunları bildirdi: "ABD Hazine Bakanı Janet Yellen Salı günü enflasyon sorununun oluşmadığını gördüğünü söyledi..."
Yazar - Ryan McMaken
Çevirmen - Ömer Sert
Bu yazı mises.org sitesinin ''Price Inflation Hit a New 40-Year High in February. No, It's Not "Putin's Fault." adlı yazısının çevirisidir.
Not: misesenstitusu.com'da ifade edilen görüşler, Mises Enstitüsü'nün görüşlerini yansıtmayabilir.
Image Source: Federal Reserve