Bir piyasa ekonomisinin kendisinin istikrarsız olduğuna, aşırı dönemlere eğilimli olduğuna ve bazı dış otoriteler tarafından istikrara ihtiyaç duyduğuna inanmak isteyenler var. Jeff Madrick'in geçenlerde New York Times için yazdığı gibi, "hükümetin kendisi durgunluğa karşı gerekli bir siperdir."
Bu görüşün savunucuları, milyarlarca dolar gereksiz ve savurgan yatırımlar olduğu ortaya çıkana yönlendirildiğinden, son zamanlardaki borsa düşüşünü piyasa başarısızlığının kanıtı olarak görüyorlar. Örneğin Bay Madrick, borsadaki keskin düşüşün "daha iyi düzenlemelerle hafifletilebilecek muazzam bir piyasa başarısızlığı" olduğunu yazıyor.
Dahası, son zamanlardaki kurumsal aldatma olayları manşetleri sadece hükümetin ekonomik döngüleri azaltmada bir rol oynaması gerektiği inancını artırıyor. Bu görüşe göre, iktisadi sahnede hükümetin varlığındaki herhangi bir kuralsızlaştırma veya azaltma kesinlikle yapılacak yanlış şeydir. Hükümet, hiç bitmeyen bir ekonomik dramda istikrar sağlayıcı bir güç olarak görülüyor.
Bu eleştirmenler hedefi ıskalıyor. Semptomlara -görünürdeki servetin kayıpları ve yok edilmesine- çok fazla dikkat ederler ve altta yatan nedenlere hiç dikkat etmezler. Viral aktivitenin gerekli sonuçları olmaktan ziyade, soğuk algınlığı için hapşırık ve öksürüğü suçlarlar. Marcus Aurelius'un önerdiği gibi, şeyin özüne bakmaları gerekir ve bu ekonomik hastalıklar arasında bir akrabalık olduğunu göreceklerdir. Bu tekrarlanan döngülerin temel özellikleri, ilkbaharda güller ve yazın mahsuller kadar tanıdık bir Aurelius metaforu kullanmaktır.
İş döngüleri sebepsiz olarak rastgele gerçekleşmez; altında yatan bir mantık ve model vardır. Bazı eleştirmenler hükümetin bir istikrar sağlayıcı olması gerektiğini savunurken, tatlı ironi, hükümetin kendisinin istikrarı bozucu olmasıdır.
Nedenini keşfetmek için, sadece herhangi bir pazarın temel mekaniği hakkında düşünmek gerekir. Girişimciler, üretim araçlarının özel mülkiyeti ile tüketicilerin isteklerini tatmin etmeye çalışırlar. Bu süreci yönetmek için hiçbir egemen otoriteye gerek yoktur. Basit bir kâr peşinde koşmak yeterlidir.
Mises'in yazdığı gibi, "Kapitalist ekonomide, üretim modelini ve yönünü belirleyen tüketici talebidir, çünkü tam da girişimciler ve kapitalistler işletmelerinin karlılığını göz önünde bulundurmak zorundadırlar." Göz ardı edilirse, piyasanın bu temel yasası, girişimcinin kayıplara ve nihayetinde sermayesinin kaybına uğrayacağını belirtir.
Ekonomik aktiviteye anlam veren bu piyasa sürecidir: tüketicilerin isteklerini karşılamak. Döngüsel ekonomik krizler, bu mekanizmadaki düzensizlikler tarafından hızlandırılır, bu da üretimi yanlış yönlendirir ve kaçınılmaz olarak düzeltilmesi gereken savurgan, yollar boyunca ilerler.
Ekonomik rahatsızlığın birincil kaynağı, hükümetin müdahalesinden kaynaklanmaktadır.
Parasal müdahaleler -resmi para birimi, kısmi rezerv bankacılığı, Fed'in parasal manipülasyonları- patlamayı başlatmak için birincil yakıt oluşturur.
Ludwig von Mises, Para ve Kredinin Manipülasyonu Üzerine başlıklı denemelerden oluşan bir koleksiyonunda, ekonomik dalgalanmalar olgusuna değiniyor. Mises, bu kitapta yer alan "Ekonomik Krizlerin Nedenleri" başlıklı bir konuşmasında, suçu açıkça faiz oranlarının manipüle edilmesine atıyor. Mises'in 1931'de bir Alman sanayiciler meclisine hitap ettiği için özellikle bu anlamda nettir. Parasal konuların karışmadığı bir pazarda, yalnızca karlı görünen işletmelerin yatırım fırsatlarını takip etmek için nasıl fon toplayabildiğini anlatıyor. Müdahale edilmemiş piyasa faiz oranları, çeşitli yatırımlara sermaye tahsisi için kılavuz görevi görür.
Bununla birlikte, parasal koşulların manipüle edildiği bir pazarda, kârlı olmayan işler birdenbire karlı görünür. Başka bir deyişle, yatırım fırsatları kesinlikle ortaya çıkıyor çünkü kolay para ortamında artık karlı görünüyorlar. Bu marjinal faaliyetler, kaynakları diğer firmalardan uzaklaştırır.
Pek çok gözlemci, faiz oranlarını düşürmenin, para arzını genişletmenin ve kredi almayı kolaylaştırmanın ekonomik faaliyeti canlandırmanın yolu olduğuna inanmak istiyor. Bununla birlikte, Mises'in açıkladığı gibi, iş faaliyetlerinde erken yükseliş sağlıklı ve sürdürülebilir bir artış değildir. Kredi genişlemesi gerçek zenginlik yaratamaz. Mises, "Ekonominin maddi mallarda bir artış elde etmediği sürece üretimin izleyemeyeceği yolları izlemesine neden oluyor. Sonuç olarak yükseliş sağlam bir temele sahip değil. Gerçek bir refah değil, yanıltıcı bir refah, ekonomik refahtaki artıştan oluşmadı. Aksine, kredi genişlemesi böyle bir artış yanılsamasını yarattığı için ortaya çıktı. Er ya da geç bu ekonomik durumun bir kum temeli üzerine inşa edildiği anlaşılacaktır."
Kredi genişlemesi ile gerçek kaynak yaratılmadığından, piyasanın genişleme sırasında yapılan tüm yatırımları gerçekten destekleyemeyeceği açık olmalıdır. Kaçınılmaz olarak, faiz oranlarının kıt kaynak gerçekliğini yansıtacak şekilde yükseleceği bir nokta olacaktır.
Önemli olan nokta, Fed ve bankalar devam etmesini istese bile kredi genişlemesinin sonsuza kadar devam edemeyeceğidir. Sonunda, devam eden genişleme, vahşi fiyat artışlarına ve para biriminin değerinde tahammül edilemez düşüşlere yol açacaktır. Çok ileri itilirse, bir panik ortaya çıkar ve insanlar artık para kazanmak istemezler - ve tarihte, parasal sistemleri bozan ve serveti tahrip eden bu tür hiperenflasyonların birçok klasik örneği vardır (Mises'in öngördüğü 1920'lerin ünlü Alman hiperenflasyonu dahil).
Açıktır ki, çoğu kredi genişlemesi bu noktadan çok önce durur, ancak öyle olsa bile, hasar zaten verilmiştir. Diş macununu tüpe geri almanın bir yolu yok. Döngünün dezavantajına neden olan bir kasılma takip etmelidir. Genel Avusturya görüşü, böyle bir daralma ne kadar erken durdurulursa, müteakip kasılmanın o kadar hafif olacağı ve iyileşme süresinin de o kadar kısa olacağı yönündedir.
Mises'in reçetesi basit ve doğrudandır. "Krizden yeni müdahaleci önlemlerle çıkmaya yönelik tüm girişimler tamamen yanlıştır. Krizden çıkmanın tek yolu vardır: Piyasa fiyatlarının üretim üzerindeki etkisini önlemek için her girişimden vazgeçin. Faiz oluşturmaya çalışan politikalar peşinde koşmaktan vazgeçin. Oranlar, ücret oranları ve emtia fiyatları piyasanın gösterdiğinden tamamen farklı."
Bu, Avusturya iş döngüsü teorisinin damıtılmış temel mesajıdır. Popüler basında, ekonomik balonların yaratılması için öne sürülen en saçma nedenler bulunabilir. Örneğin, eski Hazine Bakanı Nicholas Brady, New York Times'ın yakın tarihli bir başyazısında, ekonomik balonların "insanlar bir araya gelip konuştuğunda ortaya çıkan insan duygularının bir yan ürünü" olduğunu yazdı. Böyle bir görüşün dışında, kredi genişlemesinin, itibari para biriminin, kısmi rezerv bankacılığının ve hükümet planlamacılarının yaptığı sürekli müdahalenin verdiği zarardan söz edilmez.
Mises'in kısaca ifade ettiği gibi, "Piyasanın işlevlerini ve fiyatların oluşumunu engellemek düzen yaratmaz. Bunun yerine kaosa, krize yol açar."
Düzenleyici Takozlar
Hükümetin güvenlik ağları nedeniyle bugün ekonomik daralmaların daha ılımlı olduğu sık sık anlatılıyor. Bu görüşün savunucuları bazen "otomatik dengeleyiciler" terimini kullanıyorlar. Teorilerine göre, ekonomi zayıfladıkça, hükümetin güvenlik ağları ekonomi için bir istikrar zemini sağlamak için devreye giriyor. Bununla birlikte, bu müdahaleler de sadece piyasayı engellemeye ve istikrarsızlığa ve israfa yol açmaktadır. Bu müdahalelerin etkilerinin bir analizi, profesör William Barnett ve J. Stuart Wood tarafından "İş Döngüsü Teorisi ve Stagflasyon" başlıklı ilginç bir makalede tartışılmıştır (2002 Avusturya Akademisyenleri Konferansı'nda sunulmuştur). Bu yazıda, "düzenleyici takozlar" kavramı tartışılmaktadır.
Bu takozlar, doğası gereği doğrudan parasal olmayan ekonomiye müdahalelerden kaynaklanmaktadır - örneğin, "devletin mal ve hizmet alımları, transfer ödemeleri, vergilendirme, devlet borçlanması, borç verme, kredi garantileri ve temelde, bu müdahaleler servetin siyasi olarak tercih edilen gruplara yeniden dağıtılmasını amaçlamaktadır — son verilen örnekler ise, havayolu paketlerini, çelik ve kereste tarifelerini vb. içerir.
Profesörlerin belirttiği gibi, bu müdahaleler kriz dönemindeki uyum sürecini etkiler. Bu grupların piyasa sürecinden kaçmalarına, tüketicilerin taleplerini engellemelerine izin veriyorlar. Bu müdahaleler, profesörlerin metaforunu kullanmak için tüketicilerin istekleri ile piyasanın durumu arasında bir kama yaratır. Örneğin, ekonomik olarak kârlı olmayan işletmelerin, hükümet yardımı olmadan sahip olacaklarından çok daha uzun süre ayakta kalmalarına izin verilir. Profesörler, bu durumu "kaynakların büyük ve ısrarlı yanlış tahsisi şeklinde kendini gösterir'' diye yorumlar.
Düzenleyici takozlar bu durumda stabilite sağlamaz. Bunun yerine uyum sürecini uzatırlar, ekonomik gerileme dönemlerini uzatırlar ve değerli kaynakları boşa harcarlar. Bu takozlar, bir zemin sağlamaktan ziyade, ekonomiyi tüketicilerin talepleri doğrultusunda geri getirme çabalarını engelleyen engeller olarak hareket eder.
Özetle, Avusturya iş döngüsü teorisinin sağladığı içgörüler kullanılarak, hükümetin ekonomiyi istikrara kavuşturması gerekip gerekmediği sorusunun cevabı netleşiyor. Hükümet ne yaparsa yapsın, tanımı gereği, piyasa sürecini atlatmak için yapar. Müdahaleler, tüketiciler tarafından desteklenmeyen ve ekonomik iyileşmeye ters etki eden bir devlet yaratmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle, Mises'in önerdiği gibi tek çıkış yolu, tüm bu tür girişimlerden vazgeçmektir.
Yazar - Christopher Mayer Bu yazı mises.org sayfasının ''Stabilize the Economy?'' adlı yazısının çevirisidir.
