The Denationalisation of Money adlı kitabında, Hayek, hükümetlerin hiçbir zaman güçlerini zaman içinde uygun parayı sağlamaya adamadıklarını savundu. "Altın standardının dayattığı gibi bir disiplin altında olduklarında, onu büyük ölçüde kötüye kullanmaktan kaçındılar."1 Küresel rezerv para birimi olarak ABD dolarının altın desteği 1970'lerin başında kaldırıldı ve sözde kağıt para birimleri, fiat(itibari) para birimleri, o zamandan beri norm haline geldi. Bu kararın ardından kağıt paralar altına karşı önemli ölçüde değer kaybetti (Şekil 1). Milenyumun başlangıcından bu yana, bu süreç önemli ölçüde hızlandı.
Source: Reuters.
Son yirmi ila otuz yıldır, Federal Rezerv ve diğer büyük merkez bankaları faiz oranlarını istikrarlı bir şekilde düşürmekte ve büyük miktarlarda devlet tahvillerinin yanı sıra şirket tahvilleri ve varlığa dayalı menkul kıymetler gibi diğer varlıkları satın almaktadır. Bu, dünyanın önde gelen rezerv para birimleri olarak ABD dolarına ve Euroya olan güveni sarstı. Hisse senetleri, gayrimenkul ve değerli metallerin fiyatlarında keskin bir artış olduğu için maddi varlıklara bir kaçış başladı. Rezerv para biriminin “fahiş ayrıcalığı” (Giscard d'Estaing) için rakipler ortaya çıktı, çünkü küresel rezerv para birimlerini ihraç edenler neredeyse sınırsız borçlanma fırsatlarından ve para yaratımından elde edilen muazzam kârlardan yararlanıyor.2 Rekabetin üç boyutu vardır.
İlk olarak, para yaratma konusundaki kamu tekellerinin aksine, merkezi olmayan özel dijital para birimleri ortaya çıktı. Herkes öncü bitcoin yaratabilir ama arz inanılır bir şekilde sınırlıdır. Kağıt (itibari) para birimlerine döviz kurları dalgalanıyor. Geleneksel bankacılık sistemine dayanan itibari paraların aksine, ödemeler kriptografik olarak meşrulaştırılır ve merkezi bir aracı gerektirmez. Eter, ripple, tether ve dogecoin gibi diğer kripto para birimleri (merkezi olmayan veya merkezileştirilmiş) yaratılmıştır ("altcoinler"), ancak güvenilirlik açısından bitcoin'e yalnızca daha fazla veya (çoğunlukla) daha az eşit olarak kabul edilirler. Fiat(itibari) para birimlerinde ölçülen kripto para birimlerinin değerindeki keskin artış (şekil 2), güçlü dalgalanmalara rağmen birçok insanın değer saklama işlevine güvendiğini gösteriyor.
Source: Reuters.
İkincisi, internet devi Facebook'un etrafındaki özel şirketlerden oluşan bir konsorsiyum, para tekeli için rekabete katılmayı planlıyor. Birçok kripto para biriminin aksine, diem (eski adıyla libra) ABD dolarına (veya euroya) sabitlenmelidir.3 Bu nedenle “stabilcoin” olarak anılır. Bu sabitleyicinin güvenilirliği, banka mevduatları ve para piyasası fon hisselerine benzer şekilde, stablecoin'lerin güvenilirliği için çok önemlidir.4 Facebook'un popülaritesi, harcın hızlı bir şekilde yayılmasını tetikleyebilir. Harcırahın avantajı, uluslararası ödemelerin aracı gerektirmemesi ve daha ucuz olması olabilir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde banka hesabı olmayan birçok insan için diem cazip olabilir. Bir gün, halihazırda açıklanan sabit döviz kuru, kademeli bir değerlenme yolu lehine gevşetilirse, harcırah için ABD doları veya Euro'yu değiştirme teşviki harika olurdu. Federal Rezerv, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve diğer merkez bankalarının senyorajının bir kısmı daha sonra Facebook ve Co.'nun ceplerine girebilir.
Üçüncüsü, fahiş ayrıcalık için rekabet de kağıt para birimleri arasında ortaya çıkmış görünüyor. Şimdiye kadar, tüm büyük merkez bankaları bilançolarını Fed ile birlikte genişletmişti, öyle ki fiat(itibari) para birimleri arasındaki rekabet fiilen askıya alındı. Ancak ABD dolarının rezerv para statüsüne uzun süredir içerleyen Çin, şimdi bu düzenlemeden geri çekilebilir.5 Doğu Asya'daki birçok ticaret ve finansal işlem ABD doları üzerinden yapılıyor ve Doğu Asya ülkelerinin para birimleri hala ABD dolarına sabitleniyor. Fed ne zaman ABD devlet tahvili satın alarak para arzını genişletse, Doğu Asya'daki merkez bankaları ABD doları satın almak zorunda kalıyor. Bu şekilde, ABD hükümet harcamalarını finanse etmeye yardımcı oluyorlar - örneğin, finansal piyasalardaki pahalı kurtarmalar. Ronald I. McKinnon, Doğu Asya'da giderek daha fazla şüpheyle karşılanan ABD için neredeyse sınırsız bir kredi limitinden söz etti (“sevilmeyen dolar standardı”).6
Şekil 3: Çin'in Elinde Bulunan ABD Devlet Tahvilleri
Source: US Treasury.
2014'ten bu yana Çin, elindeki ABD devlet tahvillerini kademeli olarak azaltıyor (şekil 3). ABD devlet tahvili tutmak yerine, gelişmekte olan ülkelerde altyapıya yatırımlar yapıldı ve Rusya gibi Çin de altın stoklarını artırdı (şekil 4). Ayrıca, Çin Halk Bankası'nın bilançosu, Fed'inkinden çok daha yavaş büyüyor. Bu, özellikle Fed'in ABD ekonomisini istikrara kavuşturmak için bilançosunu büyük ölçüde genişlettiği korona krizi sırasında doğruydu. Geçen yıl, renminbinin ABD doları karşısında değer kazanma eğilimi gözlemlendi, öyle ki dolarları renminbi ile takas etme teşviki artıyor. 1970'lerde Almanya ve Batı Avrupa'ya benzer şekilde, Çin ve ekonomik olarak güçlü bir şekilde iç içe olduğu komşuları ABD dolarından kopabilir.7 Ayrıca Çin, ödeme sistemi ABD üstünlüğünü sarsabilecek uluslararası finansal işlemlerde bir dijital renminbi'nin geliştirilmesinde acele etti.
Figure 4: Official Gold Holdings of China and Russia
Source: World Gold Council. Note: there is controversy about the real gold holdings.
Ancak büyük merkez bankaları bu rekabete karşı boş durmayacak ve izlemeyecektir. ECB ve Fed, ticari bankaların dışında merkezi olmayan ödemeleri mümkün kılabilecek kendi merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC) geliştirilmesi üzerinde yoğun bir şekilde çalışıyor.9 Vatandaşlar dijital avro ve dolarlara, katı düzenlemelere ve hatta özel sektöre yönelik yasaklara şüpheyle bakıyorsa kripto para birimleri, merkez bankası dijital para birimlerinin popülaritesini artırabilir. Christine Lagarde ve Andrew Bailey gibi kilit merkez bankası yetkililerinden kripto para birimlerinin gölgeli işlemlerde kullanıldığına ve toplam kayıp riski taşıdığına dair uyarılar yeterli caydırıcı görünmüyor.10 Çin Halk Bankası, kripto para birimlerini bir ödeme aracı olarak zaten yasakladı.
Bu yarışın sonucu belirsiz. Kesin olan şey, önde gelen fiat(itibari) para birimlerinin güvenilirliğinin önemli ölçüde zarar gördüğüdür. İstikrarsızlıkları krizleri körükledi ve büyümeyi zayıflattı, bu nedenle alternatif bir değer deposu talebi yüksek. Dolar ve Euro'nun kamu para birimi tekellerine karşı en iyi kimin dayanacağı, muhtemelen temel teknolojinin kalitesine (bitcoin'e karşı altcoinler) ve arkasındaki kurumun etkisine (Facebook'a karşı Çin Halk Bankası) bağlı olacaktır. Önde gelen rakipler arasında yalnızca bitcoin yerleşik bir istikrara ve dolayısıyla yerleşik bir güvenilirliğe sahip görünüyor. İşlem maliyetlerinin yaklaşan düşüşü, sonunda bitcoinlerin değişim aracı olarak işlevini güçlendirebilir.
Ama belki de artan rekabet karşısında büyük merkez bankaları parasal istikrar erdemine geri döneceklerdir. 1970'lerin yüksek enflasyon evresinin sonunda, yeni Fed başkanı olarak Paul Volcker, sert faiz artışlarıyla enflasyonun belini kırdı.13 Bu aynı zamanda, meydan okumaya başlayan ABD dolarının uluslararası rezerv para statüsünü de güvence altına aldı. Artık bitcoin veya Çin yuanı, 1970'lerde Alman markasının sahip olduğu rolü devralabilir. Bu şimdi olsaydı, Hayek'in önerdiği gibi, para rekabetinin disipline edici etkisinin kanıtı olurdu.14
Yazar - Alexander Herborn - Gunther Schnabl Çevirmen - xxx
Bu yazı mises.org sitesinin ''Can the Dollar Survive Both Cryptocurrencies and China?'' adlı yazının çevirisidir.
Kaynak:
F.A. Hayek, Denationalisation of Money—the Argument Refined (London: Institute of Economic Affairs, 1976), p. 36.
2.Ronald I. McKinnon, The Unloved Dollar Standard: From Bretton Woods to the Rise of China (Oxford: Oxford University Press, 2013).
3.Libra Association, white paper, version 2.0, April 2020.
4.Usman W. Chohan, “Are Stable Coins Stable?” (working paper, Critical Blockchain Research Initiative, Mar. 29, 2020).
5.Gunther Schnabl, “Central Banking and Crisis Management from the Perspective of Austrian Business Cycle Theory,” in David G. Mayes, Pierre L. Siklos, and Jan-Egbert Sturm, eds., The Oxford Handbook of the Economics of Central Banking (Oxford: Oxford University Press, 2019), pp. 551–84.
6.McKinnon, Unloved Dollar Standard.
7.Schnabl, “Central Banking and Crisis Management.”
8.J. Knoerich, “China’s New Digital Currency: Implications for Renminbi Internationalization and the US Dollar,” in Fabrizio Botti and Nicola Bilotta, eds., The (Near) Future of Central Bank Digital Currencies: Risks and Opportunities for the Global Economy and Society (Bern: Peter Lang, 2021), pp. 145–66.
9.European Central Bank, Report on a Digital Euro (Frankfurt am Main: European Central Bank, 2020); and Board of Governors of the Federal Reserve System, “Federal Reserve Chair Jerome H. Powell Outlines the Federal Reserve’s Response to Technological Advances Driving Rapid Change in the Global Payments Landscape,” press release, May 20, 2021.
10.Reuters, “ECB’s Lagarde Calls for Regulating Bitcoin’s ‘Funny Business’,” Jan. 13, 2021; and House of Commons Treasury Committee, Oral Evidence: Bank of England Monetary Policy Reports, HC 142, May 24, 2021.
11.Schnabl, “Central Banking and Crisis Management.”
12.Peter St. Onge, “Can the Lightning Network Lead to ‘Hyperbitcoinization’?,” Mises Wire July 7, 2021.
13.Paul Volcker, Keeping at It: The Quest for Sound Money and Good Government (New York: PublicAffairs, 2018).
14.Hayek, Denationalisation of Money.
