19/08/2020 - Murray N. Rothbard
An Austrian Perspective on the History of Economic Thought, vol. 1, Economic Thought Before Adam Smith (1995).]'den alıntıdır.
Her laissez-faire liberalinin yüzleşmesi gereken problem şudur ki: devletin müdahaleleri minimal olmalıdır ama hükümet hangi biçimde olmalıdır? Kim yönetmelidir?
17. ve 18. yüzyıl Fransız liberallerine göre sadece tek bir cevap vardı. Hükümet mutlak monarşi olmalı ve mutlak monarşi tarafından yönetilmelidir. Muhalifler, 17. yüzyılın erken ve orta dönemi boyunca bastırıldı ve bu süreçten sonra sadece tek bir şey düşünülebilirdi: kral laissez-faire'nin gerçeklerine ve bilgeliğine ikna edilmelidir. Krala karşı olan herhangi bir düşünce veya kitlesel muhalif hareketin başlatılmasının fikri dahi söz konusu bile değildi; akla gelebilecek herhangi bir tartışmanın parçası değildi.
Fizyokratlar, 18. yüzyılın başlarındaki liberalleri gibi sadece basit teorisyenler değildi. Toplum çarpıklaşmıştı ve onlar yaymaya çalıştıkları politik bir alternatifi öneriyorlardı. Ama eğer mutlak monarşi Fransız hükümeti için tek kabul edilebilir formsa liberaller için kağıt üzerinde olsa da tek bir hamle kalıyordu: kralı ikna etmek. Ve 17. yüzyılın sonlarında Abbé Claude Fleury ve yetenekli öğrencisi Başpiskopos Fénelon'un çabalarından, 18. yüzyılın sonlarında fizyokratlara ve Turgot'a kadar klasik liberallerin stratejisi kralı ikna etmekti.
Liberaller "tepeden devrim" olarak öngörülebilecek stratejiyi kullanmak için iyi konumlanmışlardı. Hepsi sarayda yüksek konumlardaydı. Başpiskopos Fénelon umutlarını dauphin'e bağladı ve Burgonya Dükü'nü ateşli bir klasik liberal olarak yetiştirdi. Ancak, Louis'in ölümünden sadece dört yıl önce, 1711'de dük hastalıktan öldüğünde, dikkatle hazırlanmış bu planların küle dönüştüğünü gördük.
Yarım yüzyıl sonra, Dr. Quesnay, Madame de Pompadour üzerine çalışıyordu. Onun saraydaki pozisyonunu sayesinde kralı ikna etmeye çalışıyordu. Fransa'daki başarı sadece kısmiydi. Fizyokratlarla laissez-faire konusunda hemfikir olan Turgot, maliye bakanı olduğunda ve kapsamlı liberal reformları uygulamaya başladığında, kendisini ancak iki yıl sonra görevden alan yerleşik bir muhalefet engeli ile hızla karşılaştı. Yaptığı reformlar hiddetle yürürlükten kaldırıldı. Önde gelen fizyokratlar, Kral XVI. Louis tarafından sürgüne gönderildi, dergileri hızla kapatıldı ve Mirabeau'ya ünlü Salı akşamı seminerlerini iptal etmesi emredildi.
Fizyokratların stratejisinin bir hata olduğu ortaya çıktı ve belli bir monarkın aşırılıkları olmasından daha çok başarısız olma durumu vardı. Monark özgürlüğün tebaasına mutluluk ve refah getirdiğine ikna edilse bile monarkın odak noktası devletin suistimallerini arttırarak kendi gücünü ve servetini artırmaktı.
Ayrıca hükümdar tek başına yönetmekten çok bürokratlar, soylular, ayrıcalıklı tekelciler ve feodal beylerden oluşan bir iktidar koalisyonunun başı olarak yönetimi sürdürür. Kısaca güçlü elitin ya da "üst sınıfın" başı olarak yönetir. Teorik olarak düşünülebilir olsa da monarkın ve yönetici sınıfın geri kalanının, güçlerini sona erdirecek ve onları fiilen işsiz bırakacak bir felsefe ve ekonomi politiği benimsemek için acele etmesi pek olası değildir. Fransa'da bu olayın olmadığı kesindir ve fizyokratların ve Turgot'un başarısızlığından sonra Fransız devrimi gerçekleşmiştir.
Fransa'nın hükümdarı olmasa da bazı yöneticileri ikna etmek amacıyla yönetici sınıf arasında önde gelen müritlerinden -ve en coşkulu ve sempatik olanlarından biri- Almanya'daki Baden Dükalığı'nın Markgrafı (uç beyi) Carl Friedrich (1728-1811) idi. Mirabeau'nin çalışmalarıyla ikna edilen Markgraf, bir fizyokrasi yazdı ve sistemi kendi bölgesinde kurmaya çalıştı. Markgrafı, Alman Diyetine eklenmesi için mısırlar hakkında serbest ticareti önerdi ve 1770'de Baden'in üç köyünde tarımsal "net ürünün" yüzde 20'si oranında tek seferlik vergisini tanıttı.
Markgrafın baş yardımcısı Alman fizyokratlardan ve Giessen üniversitesinde ekonomi profesörü olan August Schlettwein (1731–1802), deneyin yöneticisiydi. Yine de deney birkaç yıl içinde iki köyde bırakıldı lakin Dietlingen köyünde tek seferlik vergi deneyi 1792 yılına kadar devam etti. Bir kaç yıl boyunca Markgraf, Du Pont Nemours'u danışman olması ve oğluna öğretmenlik yapması için kiraladı.
Önemli bir toplantıda, Baden'in Markgrafı, üstü Mirabeau'ya fizyokrat idealinin egemen yöneticileri gereksiz kılıp kılmadığını sordu. Belki de hepsi varoluştan reforme edilebilir. Markgraf, laissez-faire özgürlükçü ve doğal haklar doktrininin altında yatan anarşist -ya da en azından cumhuriyetçi- özü sezmişti. Ama kendini mutlak monarşiye adayan tüm fizyokratlar gibi Mirabeau geri çekildi ve genç öğrencisine, hükümdarın rolü ideal olarak sınırlı olsa da, yine de kamu alanının sahibi ve sosyal düzenin koruyucusu olacağını sert bir şekilde hatırlattı.
Avrupa'nın diğer birkaç hükümdarı en azından fizyokrasi ile uğraştı. En istekilerden biri, bakanlarına Mirabeau'ya danışmalarını emreden ve bazı fizyokratik reformları gerçekleştiren, daha sonra Avusturya imparatoru olacak Toskana Büyük Dükü II. Leopold'du. Bir diğer gezgin ise Avusturya İmparatoru II. Joseph'ti. Başka bir fizyokrat meraklısı, Mirabeau'ya tarım onuruna yeni kurulan Wasa Tarikatı'nın büyük haçını veren İsveç kralı Gustavus III'dü. Du Pont Nemours Düzen Şövalyesi ilan edildi. Daha pratik olarak, fizyokrat dergi Turgot'nun düşüşü üzerine bastırıldığında, Kral Gustavus ve Baden Markgrafı, Du Pont Nemours'u kendi krallıklarında yayınlanacak bir dergiyi düzenlemesi için görevlendirmeye katıldı.
Ancak monarşiye fizyokratça ilgi, Fransız Devrimi'nin başlangıcından sonra sahip olduğu çok az etkisini kaybetti. Gerçekten de devrimden sonra, tarım yanlısı eğilimi ve mutlak monarşiye bağlılığıyla fizyokrasi, Fransa'da ve Avrupa'nın geri kalanında gözden düştü.
Yazar - Murray N. Rothbard
Murray N. Rothbard ekonomi, tarih, siyaset felsefesi ve hukuk teorisine büyük katkılarda bulundu. Avusturya ekonomisini bireysel özgürlüğe hararetli bir bağlılıkla birleştirdi.
Çevirmen - Mert Halil Bölükbaşı
Bu yazı mises.org sitesinin ''The Failed Dream of a Laissez-Faire Monarch'' adlı yazının çevirisidir.
Image source: Image of Louis XVI via Wikimedia
Kommentare