Manuel García Gojon - 04.07.2022
Arjantin geçtiğimiz yüzyılın büyük bir bölümünde ters etki yaratan politikaların en iyi örneği oldu. Yirminci yüzyılın başında dünyanın en zengin ülkelerinden biriydi; şimdi ise en fakirlerinden biri. Diğer ülkelerin çoğunun maruz kaldığından daha fazla vergi, regülasyon ve enflasyon, eski Arjantin kapitalizmi döneminde yaratılan sermayenin büyük bir kısmını tüketti. Mevcut yönetimden önce iktidarda olan hükümet sağ eğilimli olmasına rağmen, koalisyonda sosyalist grupların da yer alması nedeniyle gerekli piyasa reformları gerçekleştirilemediği için bu dönem hayal kırıklığıyla sonuçlandı.
İşte bu durum Javier Milei’yi ortaya çıkardı. 1970 doğumlu olan Milei, hiperenflasyonu tecrübe ettiği on iki yaşında ekonomist olmak istediğine karar verdi. Murray Rothbard’ın tekel teorisi üzerine yazdığı monografiyi okuduktan sonra 2014 yılı civarında neredeyse bir gecede Avusturya Ekolü’nü benimsedi ve bu da onu Rothbard, Ludwig von Mises ve diğer Avusturya Ekolü’ne dâhil kişilerin yazdığı eline geçen her şeyi okumaya itti. Milei, 2014’ten 2021’e kadar, Arjantin’de birine liberteryen demenin hakaret olarak görüldüğü bir dönemde, liberteryen fikirleri savunan bir ekonomist titriyle düzenli olarak televizyona çıktı.
2021 seçimlerinde Milei’nin grubu ülkedeki en güçlü üçüncü siyasî grup oldu ve ilk kez katıldığı seçimlerde Temsilciler Meclisi’ndeki 257 sandalyeden dördünü elde etti. Milei şu anda Arjantin Kongresi’nin bir üyesi ve 2023’te yapılacak başkanlık seçimleri için resmen kampanya yürütüyor. Popülaritesinin katlanarak artması, hem Milei’nin hem de rakiplerinin zafer ihtimalini çok ciddiye almasına yol açtı. Yirmi olan bakanlık sayısını sekize indirmek isteyen Milei’nin zaten elinde gölge bakanlık olarak çalışan dört bakanlık var: Bunlar ekonomi, dış ilişkiler, refah ve altyapı.
Milei gençliğinde yarı profesyonel bir futbolcu ve bir rock grubu üyesiydi. Destekçileri ona bir yıldız gibi davranıyor ve birçoğu devlete karşı ahlâkî mücadele konusunda en az onun kadar tutkulu. Gençler onun esas destekçileri. Arjantin’in dört bir yanındaki ortaokul öğrencileri bile artık saldırmazlık ilkesini ezbere okuyor. Gençler ebeveynlerine ve büyük aile fertlerine özgürlük fikirlerini aşıladıkça Milei’ye olan destek de giderek artıyor.
Milei şu anda başkanlık yarışının lideri konumunda. San Andrés Üniversitesi tarafından kısa süre önce yapılan bir anket, adayların belirlendiği senaryolarda Milei’nin ilk oylama turunda %20’den fazla oy alan tek aday olduğunu gösteriyor. Eğer hiç kimse oyların %50’sinden fazlasını kazanamazsa, bu senaryo ilk iki aday arasında ikinci bir oylama turuyla sonuçlanacaktır. Ortak kanı Milei’nin ikinci tura kalması hâlinde kazanacağı yönündedir çünkü diğer iki ana koalisyonun destekçileri birbirlerine kıyasla Milei’ye daha az karşı çıkmaktadır.
Milei, oldukça ihtiyatlı görünen ve geniş destek bulması beklenen reform planı konusunda son derece şeffaf davranıyor. Bu, Arjantin’in 35 yıllık bir süre içinde kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla bakımından ABD’yi yakalamasını ve büyümenin üçte ikisinin dönemin ilk üçte birinde gerçekleşmesini sağlayacak bir yakınsama sürecidir. Plan, belirli bir sırayla uygulanacak üç nesil reform şeklinde yapılandırılmıştır.
İlk nesil maliyeye, istihdama, ticarete ve paraya ilişkin reformları içermektedir. Mali reform, kamu harcamalarında, vergilendirmede ve vergi çeşitlerinde güçlü bir azalma ile sonuçlanacaktır. İstihdam reformu, gelecekteki iş sözleşmeleri için esnekliği artıracak, çalışanların işe alınmasını ve işten çıkarılmasını kolaylaştıracaktır. Ticaret reformu, gümrük tarifeleri, kotalar ya da ithalat-ihracat kısıtlamaları olmaksızın tamamen tek taraflı serbest ticareti tesis edecektir.
Para reformu, finansal sistemi kısmî rezervlerden, tam rezervli olması gereken vadesiz mevduatlar ile vadeli mevduatları ve diğer araçları içeren yatırım bankacılığı arasında net bir ayrıma götürecek ve sistemi etkin bir şekilde banka iflas ve vurgunlarına karşı bağışık hâle getirecektir. Ayrıca regülasyonları ortadan kaldıracak ve rekabeti arttıracaktır. Merkez bankası tasfiye edilecek ve Arjantin pezosunun varlığı sona erecektir. İsteyen herkesin istediği para cinsinden işlem yapması ve sözleşme yapması yasal olacaktır.
Milei’nin planının ikinci kuşağı emeklilik ve sosyal yardım reformlarını içeriyor. Emeklilik reformu, emeklilik maaşlarını özelleştirecek ve özel sektörde istihdamı arttırmak için federal çalışanların erken emekli olmalarına izin verecektir. Sosyal yardım reformu ise sosyal yardımları istihdamı teşvik edecek şekilde yeniden yapılandıracaktır. Planın üçüncü kuşağı sağlık ve eğitim reformlarını içermektedir. Sağlık reformu, sağlık sisteminin daha fazla özelleştirilmesini ve regülasyonların kaldırılmasını öngörüyor. Eğitim reformu, her okula kendi müfredatını benimseme özgürlüğü tanıyacak ve okul rekabetini teşvik etmek amacıyla eğitim harcamaları için bir kupon sistemi kuracaktır.
Seçimlere hâlâ bir yıldan fazla bir süre var (makalenin yayınlandığı tarihe göre). Koşullar ve eğilimler değişebilir. Bununla birlikte, mevcut eğilim devam ederse Arjantin’i doğru yönde bazı büyük değişiklikler bekliyor. Birinin seçildikten sonra nasıl yöneteceğini tahmin etmek her zaman imkânsızdır, ancak bir asırlık yıkıcı devletçi politikalardan sonra, Milei yönetiminin Arjantin’in feci sicilini düzeltmeye başlayacağı umulabilir.
Comments